Depvrivatie is het ontzeggen of het ontzegd zijn van levensnoodzakelijke, comfortabele, nuttige, heilzame of leuke zaken.
Een verzorgingsstaat tracht in deze behoeften te voorzien. In onze grondwet staat het recht op menselijke waardigheid ingeschreven, maar de staat slaagt zeer zeker niet steeds in haar opzet.
Het menselijk brein kent bovendien driften. Door onze cultuur en remmingen worden niet al deze driften gerealiseerd en veelal onderdrukt.
Wanneer driften opwakkeren doen ze zich voor als prikkels. De maatschappij stuurt voortdurend prikkels op ons af en het kapitalisme voorziet niet in onze behoeften maar schept behoeften door ondermeer reclame, die niet steeds kunnen bevredigd worden en kunnen resulteren in relatieve deprivatie.
De reclame stelt niet alleen een "nuttig" product voor maar stelt het product voor als onmisbaar om gelukkig te zijn, en vooral erbij te horen, dynamisch, mooi, aantrekkelijk en hyp te zijn.
Relatieve deprivatie is een subjectieve ontevredenheid die niet wordt veroorzaakt door een objectieve situatie, maar door de relatieve positie ten opzichte van de situatie van een ander. Dit kan aanzetten tot criminaliteit, agressie, depressie, verslaving en verwaarlozing. Ook gezondheidsproblemen steken de kop op doordat de zorg niet betaald kan worden.
Onderscheid kan worden gemaakt tussen relatieve persoonlijke deprivatie en relatieve groepsdeprivatie. Relatieve persoonlijke deprivatie heeft betrekking op individuen, terwijl relatieve groepsdeprivatie beschrijft hoe een groep zich benadeeld kan voelen ten opzichte van een andere groep.
Er bestaat ook deprivatie in medische zin door een bepaald gemis dat leidt tot ziekteverschijnselen.
Deprivatie kan evenzeer bestaan door het opzettelijk (doen) ontberen van iets nodigs of aangenaams of het beperken van een zintuig (bv. blinddoeken, comfortdeprivatie (bv. bondage) sociale deprivatie, contactdeprivatie, seksuele deprivatie, onthouding van liefde en zorg, slaapdeprivatie.
De deprivatie wordt ook gebruikt in ondervragingstechnieken, het niet laten drinken, slaaptekort bij ondervraging, opsluiting in een vuil hok zonder licht, handboeien op de rug (ga dan maar eens naar het toilet).
Elke vrijheidsstraf is een combinatie van verschillende deprivaties. Een vrijheidsstraf heelt niet, maar veroorzaakt zoals elke langdurige deprivatie ziekteverschijnselen en beperkt ook na de invrijheidstelling de persoon in zijn sociaal en relationeel leven.
Het bestraffen van kinderen (en ook sommige volwassenen in hun relatie) bestaat evenzeer uit deprivatie
Langdurige zintuigelijke deprivatie al dan niet gecombineerd met sociale deprivatie (isolement) kan resulteren in het verliezen het besef van tijd. Het dag- en nachtritme kan verstoord raken en vaak weet men niet meer welke dag het is. Het ontbreken van daglicht is hier debet aan. Er kunnen waandenkbeelden ontstaan en hallucinaties.
Maar ook zuivere armoede is een vorm van deprivatie, een onrecht waarbij geluk, gezondheid, basiscomfort, voeding, kleding, onderwijs, kinderzorg in onvoldoende mate worden gewaarborgd.
Slavernij, is de deprivatie van de vrijheid en de menselijke waardigheid en verlies van alle mensenrechten
Tenslotte bestaat deprivatie ook in de vorm van sensatie en lust die precies opgewekt wordt in het seksueel SM spel door het onthouden van genot, bewegingsvrijheid, gezicht, gehoor, smaak, reuk.