Een baronnie is de titel van een leen van baron.
In Frankrijk is deze titel in onbruik geraakte, sindse de 16° eeuw om te herleven in de 18° eeuw rond ridderlijke romantiek..
Rond de 10° eeuw was het feodale stelsel verbrokkeld met overlappingen incoherenties, tegenstrijdige bevoegdheden en gezag. De instelling van het instituut van de baronnie was hierbij belangrijk ter herstel van de orde in de feodaliteit.
Baronnen waren heren die rechtstreeks onder het gezg va de koning vielen en samen een baronnie vormden. Heren die op basis van verdiensten de titel van baron kregen toebedeeld met het privililege niet onderworpen te zzijn aan de rest van de feodale tussenstructuren vormden samen een baronnie.
De feodale structuur deed zich in grote lijnen als volgt voor
(Keizer) ---> (Koning) ----> Markgraaf (synoniem Markies)---> Graaf (Duc) ---> Burggraaf (vicomte) --->, baron ---> kasteelheer (châtelain) ---> Vazal (vavasseur), ---> citaen ---> vilain
Door een verkeerd taalgebruik werd op het einde van de 18° en de 19° eeuw de term baron verkeerdelijk gebruikt voor de leenheren ten zuiden van de Loire, die in feite kasteelheren waren die niet rechtsreeks door de Koning maar door de graven of markgraven benoemd werden en van hen afhingen.
De gronden die aan de baronnen toebehoorden kregen vanaf de 11° eeuw de benaming baronnie, wardoor deze term zowel slaat op de gronden van de baron als op de verzameling van leenheren die de titel van baron droenen.
De zetel van en baron was in de regel een kastel met motte (verhoogde versterkte heuvel en binnenhof.
Er waren in Frankrijk 2 types baronnen, de meesten behoorden tot de militaire aristocratie. Een klein deel leenden hun titel aan hun geestelijke status zoals bisschop of abt.
Baronnen hadden in regel een bevoegdheid in hoger beroep gerechtelije uitspraken te hervormen.
Baronnen waren in de regel gehouden ridders aan te stellen die rechtstreeks onderworpen waren aan de hertog en die een beperkt territorium kregen toegewezen..
Door de infltie van adelijke titels in het ancien regime werd de titel van baron vaak vervangen door graaf (comte) of markies (marquis). Dit precies omdat (al te) kleine lokale heren zich de titel van baron hadden toegekend. De "echte baronnen" die hun titel door een lang en roemrijk nageslacht hadden verworven in tegenstelling tot deze nieuwe adel transformeerden aldus vanaf de 16° eeuw tot graaf, markies en zelfs soms tot hertog.
Er weze opgemerkt dat geen enkele titel van baron zoals nog verleend in de 19° eeuw op een baronnie sloeg, met name bijzondere rechten en voorrechten op een stuk grond en op de personen die er woonden. Deze an grond en lijf verbonden rechten werden overigens met de Franse revolutie afgeschaft..
In Spnje bestonden er 2 soorten baronnen doorheen de geschiedenis. De eerste aangesteld voor de 16° eeuw met feodale rechten, die weliswar werden afgeschaft in de 19° eeuw en de baronnen aangesteld na de 16° eeuw zonder feodale rechten..
Een baronnie heeft inmiddels ook een eigentijdse metaforische betekenis gekregen, met name het systeem van een clan gedomineerd door een politieke persoonlijkheid die een zekere macht en charisma uitstraalt, de poltieke baronnen of baroniën.