Eigendom van verkochte goederen gaan volgens de regels van het burgerlijk wetboek (art. 1138 oud BW en 1583 oud BW) over op het ogenblik zelf van het sluiten van de koopovereenkomst. Maar dit is een regel van aanvullend recht. Hierdoor hebben de partijen de mogelijkheid gegeven om de eigendomsoverdracht uit te stellen middels een clausule van eigendomsvoorbehoud.
Het eigendomsvoorbehoud is een zakelijk recht waarbij de koper en verkoper overeen komen dat het eigendomsrecht op het verkochte goed pas overgaat op de koper wanneer deze laatste de volledige koopprijs betaald heeft. De koper kan het goed bijgevolg wel al gebruiken, maar hij blijft een loutere detentor en kan er dus nog niet over beschikken tot wanneer hij alles betaald heeft
Het eigendomsvoorbehoud wordt in sommige koopcontracten gestipuleerd als een clausule waardoor de verkoper eigenaar blijft van de verkochte goederen, tot wanneer aan bepaalde voorwaarden, meestal de integrale betaling van de prijs is voldaan.
Een verkoop of levering met eigendomsvoorbehoud is een transactie onder opschortende voorwaarde. De leverancier behoudt zich de eigendom van de door hem geleverde zaken voor, totdat de voorwaarde (in de regel de betaling van de prijs) is vervuld, waarna de koper pas daadwerkelijk eigenaar wordt.
De vervulling van de voorwaarde heeft tot gevolg dat de verkrijger onder opschortende voorwaarde automatisch de onvoorwaardelijke eigendom verkrijgt. Komt de verkrijger zijn verplichtingen jegens de vervreemder niet na en blijft aldus de voorwaarde onvervuld, dan kan de vervreemder de zaak als zijn eigendom onder de verkrijger opeisen. Omdat de zaak zijn eigendom is gebleven, staat de zaak niet aan verhaal door schuldeisers van de verkrijger bloot en kan hij ook in faillissement afgifte van de voorbehouden zaak vorderen.
Door het eigendomsvoorbehoud verschaft de vervreemder zich zekerheid voor het door hem verleende leverancierskrediet.
Goederen kunnen slechts het voorwerp uitmaken van eigendomsvoorbehoud in de mate dat zij niet zijn be- of verwerkt. De geleverde goederen moeten, m.a.w., nog intact en in de zelfde vorm terug te vinden zijn bij de verkrijger.
Een clausule van eigendomsvoorbehoud die aan geen vormvoorwaarden is onderworpen, kan opgenomen worden in algemene voorwaarden en is alsdan tegenstelbaar, mits de algemene voorwaarden werden aanvaard.
Bij onroerende verkoop is ten opzichte van derden vereist dat voorbehoud voorkomt in de akte die overgeschreven wordt bij de bewaarder der hypotheken
De loutere verwijzing naar de algemene voorwaarden, gedrukt staan op de achterkant van een overeenkomst kunnen ten aanzien van de consument als onvoldoende worden aanzien ten aanzien van de consument het erin vervatte zware opzegbeding met eigendomsvoorbehoud, tenzij ten aanzien van de consument kan aangetoond dat deze uitdrukkelijk werd gewezen op de draagwijdte van dit beding. Pas dan is aan de eerste voorwaarde voldaan en is de consument-koper bijgevolg verbonden door het opzegbeding (Antwerpen 3 april 2017, RW 2017-18, 741.).
Een mogelijke of redelijk te veronderstellen kennisname met een clausule van eigendomsvoorbehoud op de keerzijde van een contract volstaat met andere woorden niet om tot een geldige toestemming vanwege de koper te besluiten (E. DIRIX, “Eigendomsvoorbehoud”, RW 1997-98, (481) 487; E. DIRIX, “Commentaar bij art. 101 Faill.W.” in E. DIRIX, P. FRANÇOIS en M. TISON (eds.), Voorrechten en hypotheken. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 2011, (101-1) 101-22).
Door een clausule van eigendomsvoorbehoud die voorziet dat de verkoper eigenaar blijft tot betaling van de volledige prijs, blijft de verkoper het risico dragen, ook al heeft de levering plaatsgevonden. De clausule van eigendomsvoorbehoud verhindert de overdracht niet. De overdracht is een overeenkomst, de eigendomsoverdracht een rechtsfeit