Voyeurisme is de daad waarbij de dader van het misdrijf een persoon begluurt, waarbij deze daad door de wet wordt omschreven als het zonder toestemming observeren of doen observeren dan wel een beeld- of geluidsopname maken of doen maken van een persoon die ontbloot is of die een expliciet seksuele daad stelt, terwijl hij zich in omstandigheden bevindt, waar hij in redelijkheid kan verwachten dat zijn persoonlijke levenssfeer niet zal worden geschonden en/of de beelden of geluidsopnamen hiervan verspreid.
Het feit dat de beeldopname genomen wordt zonder dat de persoon zelf herkenbaar is, doet niet ter zake. de herkenbaarheid is geen substantieel deel van het misdrijf (Cass. 29/10/2019, P.19.0800.N, juridat).
Door de wet van 1 februari 2016 werd Voyeurisme strafbaar gesteld vanaf 29/02/2016.
De wettelijke bepalingen en strafbaarstelling werden hernomen in het nieuw seksueel strafrecht ingevolge de wet van 21 mart 2021:
Art. 417/8. [1 Voyeurisme
Voyeurisme is het observeren of doen observeren van een persoon of van deze persoon een beeld- of geluidsopname maken of doen maken,
- rechtstreeks of door middel van een technisch of ander hulpmiddel;
- zonder de toestemming van die persoon of buiten zijn medeweten;
- terwijl die persoon ontbloot is of een expliciete seksuele daad stelt; en
- terwijl die persoon zich in omstandigheden bevindt, waarin hij redelijkerwijs mag verwachten beschut te zijn voor ongewenste blikken.
Onder ontblote persoon wordt begrepen de persoon die zonder toestemming of buiten zijn medeweten een deel van zijn lichaam toont dat op grond van zijn seksuele integriteit verhuld zou zijn gebleven indien die persoon had geweten dat hij werd geobserveerd of dat er een beeld- of geluidsopname van hem werd gemaakt.
Dit misdrijf wordt bestraft met gevangenisstraf van zes maanden tot vijf jaar.
Voyeurisme bestaat, zodra er begin van uitvoering is.]1
----------
(1)<Ingevoegd bij W 2022-03-21/01, art. 9, 148; Inwerkingtreding : 01-06-2022>
Het voyeurisme bestaat, zodra er begin van uitvoering is.".(poging tot voyeurisme wordt gelijkgesteld met voltooid voyeurisme; van zodra er een begin van uitvoering is, is het misdrijf van voyeurisme voltooid. Een daad van voorbereiding (die nog vatbaar is voor meerdere interpretatie, zoals bv. het aankopen van apparatuur, zonder aanwending ervan) maakt evenwel geen voyeurisme uit.
De term observeren dient begrepen in de betekenis van bespieden (zie Bart SPRIET infra geciteerd, p. 215).
Het moreel bestanddeel van het misdrijf vereist "algemeen opzet". Persoonlijke motieven zijn enkel relevant met betrekking tot de strafmaat.
Strafbare deelneming is mogelijk bij het misdrijf voyeurisme.
Wat is een ontblote persoon?
Dit is een persoon die een deel van zijn lichaam laat zien dat op grond van de huidige maatschappelijke normen en het collectief bewustzijn van de eerbaarheid, bedekt zou zijn gebleven indien de persoon geweten had dat hij bespied of gefilmd werd zonder diens toestemming ( Amendement nr. 3 VAN CAUTER, DE WIT e.a. d.d. 27 november 2015, Parl.St. Kamer 2014-15, nr. 54-0699/003, 4; Verslag DE WIT 2, Parl.St. Kamer 2015-16, nr.54-0699/010,6). In deze definitie stelt zich de vraag of het bespieden van een persoon in lingerie of onder de rok voyeurisme uitmaakt. Deze vraag zal door de rechtspraak en rechtsleer dienen ingevuld. Het bespieden van een persoon terwijl die zich aan het ontkleden is, is een daad van voyeurisme, in de zin van het begin van uitvoering van de daad. Vraag blijft of een persoon in lingerie als ontbloot zal worden aanzien.
Maakt het bespieden van een persoon in een sauna waarin iedereen naakt is of vanop de dijk naar personen op een niet afgeschermd naaktstrand een daad van voyeurisme.
Het antwoord op deze vraag is ontkennend, gezien de wet als voorwaarde voor het misdrijf voorziet (observeren) terwijl deze persoon zich in omstandigheden bevindt waar hij in redelijkheid kan verwachten dat zijn persoonlijke levenssfeer niet geschonden zal worden. Idem dito bij acteurs en actrices die naakt optreden, of de fotograaf die werkt met een model die met medeweten en toestemming naakt poseert. Middels spleten in muren of afsluitingen gasten in een sauna of op een naaktstrand begluren is dan wel weer strafbaar als voyeurisme. Het gebruik maken van optische middelen zoals verrekijkers, maar ook het maken van beelden vanop afstand van personen die naakt lopen op een naaktstrand, naaktcamping of privéjacht, is dan wel weer een schending van de privacy-verwachting en aldus een daad van voyeurisme.
Heimelijk fotograferen onder de rok of van dames (of heren) in lingerie in het kleedhokje of badkamer (niet) strafbaar?
Merk op dat de wet in de huidige versie stelt dat het slachtoffer van voyeurisme een ontblote persoon dient een persoon die een expliciete seksuele daad stelt. Op grond van deze formulering sprak op 16 april 2019 de correctionele rechtbank te Brugge, een persoon vrij die heimelijk onder de rok van een minderjarig meisje fotografeerde.
De rechter oordeelde dat geen foto gemaakt was van een persoon die een seksuele handeling stelde en al evenmin ontbloot was. Op deze uitspraak kwam kritiek (Roeland Vasseur, Fotograferen onder de rok (nog steeds) geen voyeurisme, De juristenkrant, 15 mei 2019, 389, pagina 1), die kort stelt dat deze overweging strikt volgens de wet en volgens het legaliteitsbeginsel in strafzaken correct is, en waarbij zelfs de voorbereidende werken spreken over het actief ontbloten van een lichaamsdeel (bv. bij het uitkleden) dat volgens de huidige normen voor het publiek en in het publiek bedekt blijft. Hij wijst erop dat de omschrijving van de constitutieve elementen van het misdrijf zoals omschreven in de wet aldus niet alleen het strafbaar stellen van het fotograferen onder de rok maar ook het heimelijk fotograferen van mannen of vrouwen in lingerie onbestraft zou laten. Was dit werkelijk de bedoeling van de wetgever? Of werd de wet te slordig opgesteld en mogen we een wetswijziging of reparatie van de wet verwachten. (contra: Rechtbank van eerste aanleg Limburg, afdeling Tongeren, sectie correctioneel, 10de kamer – 10 februari 2020, Limburgs Rechtsleven 2020, 133, met noot Ivo Delbrouck, Voyeurisme andermaal in de kijker (verder op deze site weergegeven): "Door een bepaald camerastandpunt in te nemen, te weten door zijn gsm onder hun rokken te houden,
– is beklaagde er op heimelijke wijze en in weerwil van de bedoeling van de slachtoffers in geslaagd om méér ontbloot lichaam te filmen dan de dames in kwestiebereid waren om voor derden zichtbaar te laten. Beklaagde heeft zodoende zelf de slachtoffers gedeeltelijk ontbloot, hetgeen voldoende is om het misdrijf vervat in artikel 371/1, 1° Sw. bewezen te verklaren. De wet vereist immers geen volledige ontbloting."
Is de persoon die vanaf zijn balkon inkijk heeft op een bepaalde plaats en aldus getuige is van een verkrachting en deze filmt strafbaar?
Deze vraag werd tijdens de voorbereidende parlementaire lezing beantwoord door parlementslid Carina Van Cauter (standpunt bevestigd door de .Minister van Justitie GEENS): “daders er bij het plegen van een misdrijf redelijkerwijze niet mogen van uitgaan beschermd te zijn tegen inmengingen in de persoonlijke levenssfeer (de voorwaarde onder het vierde streepje is dus niet vervuld). Wanneer er, zoals in het voorliggende geval, beelden worden gemaakt om het misdrijf doeltreffender te kunnen vervolgen, dan zal er geen privacy schending zijn.” (Tekst van het wetsontwerp tot wijziging van diverse bepalingen wat de aanranding van de eerbaarheid en het voyeurisme betreft, aangenomen in plenaire vergaderingenaandekoningterbekrachtigingvoorgelegd,Parl.St.Kamer2015-16,nr.54-0699/015,3).
Het verspreiden van beelden van ontblote personen of personen die een seksuele daad stellen, waarbij de beelden met toestemming werden genomen, maar zonder toestemming worden verspreid (wraakporno), valt eveneens onder voyeurisme. Denk hierbij aan het klassieke koppeltje die seksuele beelden van mekaar schieten en waarbij deze beelden al dan niet met chantage na de relatiebreuk uit wraak worden verspreid. De opname zelf maakt dan geen voyeurisme uit, maar de latere verspreiding zonder toestemming wel.
Herkenbaarheid is niet vereist
De strafbepaling inzake voyeurisme die door de wetgever werd ingevoegd in een hoofdstuk onder de titel «Misdaden en wanbedrijven tegen de orde der familie en tegen de openbare zedelijkheid», beoogt volgens de wetsgeschiedenis niet uitsluitend de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, waaronder de seksuele intimiteit, maar ook de seksuele integriteit. Noch uit de strafbaarstelling zelf noch uit de wetsgeschiedenis volgt dat de herkenbaarheid voor derden aan de hand van de getoonde, toegankelijk gemaakte of verspreide beeld- of geluidsopname een constitutief bestanddeel is van het misdrijf.
Onopzettelijk voyeurisme
Voyeurisme is een opzettelijk misdrijf. Wie dus bijvoorbeeld per ongeluk een kleedkamer binnenstapt waarin ontblote personen aanwezig zijn begaat niet het misdrijf van voyeurisme.