Een administratie kan zichzelf een uitvoerbare titel verschaffen als de wet haar die mogelijkheid verleent.
Een dwangbevel is een namens de overheid uitgevaardigd schriftelijk uitvoerbaar bevel, gericht aan een persoon of rechtspersoon. Door dat 'bevel' verkrijgt het betreffende overheidsorgaan de mogelijkheid om een geldsom bij de betrokken persoon te incasseren. Zo’n dwangbevel vormt dan de uitvoerbare titel. Vereist is wel dat het dwangbevel door de bevoegde ambtenaar niet alleen uitgevaardigd is, maar ook geviseerd én uitvoerbaar verklaard. Voldoet het dwangbevel niet aan die vereisten, dan vormt het geen uitvoerbare titel.
Het gebrek aan uitvoerbare kracht van het dwangbevel wegens niet-naleving van die wettelijke vereisten, kan worden opgeworpen voor de beslagrechter. De schuld zelf daarentegen, voortvloeiend uit de onderliggende administratieve beslissing tot het opleggen van een administratieve geldboete, kan niet meer worden aangevochten voor de beslagrechter. Die schuld betreft immers de materieelrechtelijke positie van de partijen; de beoordeling daarvan, en met name het bestaan en de omvang van de schuld, behoort niet tot de bevoegdheid van de beslagrechter. Die rechtsverhouding wordt, in het kader van een geschil over de tenuitvoerlegging, geacht juist te zijn.
Weliswaar kan de wet in afwijking daarvan bepalen dat de beslagrechter, naast het beoordelen van de tenuitvoerlegging van een administratief dwangbevel, toch ook bevoegd is om zich uit te spreken over het bestaan en de omvang van de schuldvordering zelf,
Voordat een dwangbevel mag worden uitgevaardigd moet er eerst worden aangemaand. De meest voorkomende situaties waarbij een dwangbevel wordt uitgevaardigd zijn de invordering van belastingen en het opleggen van een last onder dwangsom door een bestuursorgaan. Bij zo'n last wordt bijvoorbeeld beslist dat een illegale schuur moet worden afgebroken op straffe van een dwangsom voor iedere dag dat die schuur nog blijft staan.
Vanwege het ingrijpende karakter is het belangrijk dat het dwangbevel aankomt bij de geadresseerde. Om daar zeker van te zijn, moet de gerechtsdeurwaarder (of in het geval dat de belastingdienst het dwangbevel uitbrengt, de belastingdeurwaarder) het dwangbevel betekenen. Het bijzondere van het dwangbevel is dat het tevens een executoriale (uitvoerbare) titel is. Het heeft dus dezelfde kracht als een gerechtelijk vonnis.
Wordt er na betekening nóg niet aan het dwangbevel voldaan, dan kan het dwangbevel door de deurwaarder ten uitvoer worden gelegd.
Omdat aan het uitvaardigen van een dwangbevel geen rechter te pas komt, voorziet de wet in de mogelijkheid verzet in te stellen.
Het dwangbevel is een bestuurshandeling. De Wet Motivering Bestuurshandelingen legt aldus de motivering van het dwangbevel op.
Een geldig dwangbevel dient het voorwerp en de oorzaak van de eis op voldoende wijze te laten kennen om de belastingschuldige toe te laten de gegrondheid ervan te beoordelen en zich te beraden over de kans op welslagen van een eventueel verzet tegen het dwangbevel. Motivering van het dwangbevel behelst dat dat de feitelijke en juridische gronden waarop de beslissing is gesteund, moeten worden veruitwendigd in de beslissing zelf en met die beslissing aan de betrokkenen moeten worden meegedeeld. Hoe belangrijker de beslissing, hoe uitvoeriger zij volgens het evenredigheidsbeginsel dient te worden gemotiveerd.
De nietigheidsregeling van de artikelen 860 - 861 en 867 van het Ger. W. gelden niet op het dwangbevel. Artikel 2 Ger. W. bepaalt dat de in het Ger. W. gestelde regels van toepassing zijn op alle rechtsplegingen. Welnu, het dwangbevel is geen proceshandeling. Op het ogenblik van het uitvaardigen van het dwangbevel is er immers nog geen “rechtspleging", zodat het dwangbevel niet kan worden beschouwd als een proceshandeling waarop de artikelen 860 tot en met 867 Ger. W. zouden van toepassing zijn.
Let wel op het nieuwe Wetboek van de minnelijke en gedwongen invordering van fiscale en niet-fiscale schuldvorderingen van 13 april 2019 van toepassing vanaf 1 april 2020.
voor het sociaal dwangbevel: klik hier