Exhibitionisme in ruime zin is het seksueel genieten van bekeken te worden. Het kan gaan om door kleding bedekte geslachtsorganen, of om een (deels) naakt lichaam en eventueel ook om seksuele gedragingen; het is het complement van voyeurisme. De WHO stelt dat exhibitionisme een parafilie is; het is terug te vinden in hoofdstuk V van de ICD-10 als seksuele afwijking (F65-2).
Het woord exhibitionisme wordt meestal gekoppeld aan het gedrag van mannen die zichzelf bloot laten zien. Een ander woord voor een man die zich onverwacht en ongevraagd bloot toont is een 'potloodventer'. Iemand die er mee geconfronteerd wordt, kan schrikken, maar in het algemeen is de exhibitionist niet uit op verdere seksuele toenadering.
Exhibitionisme gebeurt in veel gevallen dwangmatig, in andere gevallen gebeurt het ook voor de "lol" of om de andere te choqueren.
Exhibitionisme kan vervolgd als openbare schennis van de goede zeden’ of zelfs als aanranding van de eerbaarheid als er min-16-jarigen bij betrokken zijn.
Toch worden exhibitionisten alsmaar minder vervolgd gezien zij in de regel eerder ongevaarlijk blijken en eerder nood hebben aan psychische hulp.
Voor 1 juni 2022 was exhibitionisme strafbaar onder 385 Strafwetboek als openbare zedenschennis.
Sinds 1 juni 2022 werd exhibitionisme als afzonderlijk misdrijf strafbaar gesteld.
Uittreksel uit het strafwetboek:
Art. 417/53. [1 Exhibitionisme
Exhibitionisme is het opdringen aan andermans zicht van de eigen ontblote geslachtsdelen of van een seksuele daad op een openbare plaats of op een plaats die zichtbaar is voor het publiek.
Dit misdrijf wordt bestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot een jaar en met geldboete van zesentwintig euro tot vijfhonderd euro.]1
----------
(1)<Ingevoegd bij W 2022-03-21/01, art. 62, 148; Inwerkingtreding : 01-06-2022>
Art. 417/54. [1 Exhibitionisme in aanwezigheid van een minderjarige of een persoon die in een kwetsbare toestand verkeert
Exhibitionisme in aanwezigheid van een minderjarige of een persoon van wie de kwetsbare toestand ten gevolge van zijn leeftijd, een zwangerschap, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek duidelijk was of de dader bekend was, wordt bestraft met gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar en met geldboete van honderd euro tot duizend euro.]1
----------
(1)<Ingevoegd bij W 2022-03-21/01, art. 63, 148; Inwerkingtreding : 01-06-2022>
Artikel 417/53 Strafwetboek omschrijft exhibitionisme als het opdringen aan andermans zicht van de eigen ontblote geslachtsdelen of van een seksuele daad op een openbare plaats of op een plaats die zichtbaar is voor het publiek. Het misdrijf van exhibitionisme vereist aldus dat de dader op een dergelijke plaats de eigen ontblote geslachtsdelen toont of een seksuele daad stelt terwijl hij weet dat derden dit ongewild zullen waarnemen of kunnen waarnemen.
Constitutieve bestanddelen:
– het opdringen aan andermans zicht,
– van de eigen ontblote geslachtsdelen of van een seksuele daad,
– op een openbare plaats of op een plaats die zichtbaar is voor het publiek,
– handelend met algemeen opzet.
Zowel het ontbloten als het stellen van een seksuele daad in opgedrongen andermans zicht op een zichtbare openbare plaats is strafbaar.
Het ontbloten van een geslachtsdeel betreft enkel het geslachtsdeel (penis, scrotum, vulva, vagina). Het ontbloten van andere delen van het lichaam valt hier niet onder.
Een handeling van seksuele aard is een daad door één of meerdere personen gesteld, waarbij de geslachtsdelen van minstens één van de personen betrokken worden, zoals geslachtsverkeer, sodomie, zelfbevrediging en fellatio voor zover het voor de derde duidelijk is wat de perso(o)n(en) aan het doen is/zijn, zonder dat hierbij (ontblote) geslachtsdelen zichtbaar moeten zijn). Obscene gebaren, het exposeren van de blote borsten (flashing) of een striptease valt hier niet onder.
Let wel het louter exposeren volstaat niet. Er moet sprake zijn van opdringen. Dit is het tegen iemands zin tonen of op een vervelende ongewenste manier waarbij een (in)direct contact of reactie wordt gezocht.
Men kan dus naakt op een naaktstrand liggen of naakt rond lopen in een parenclub zonder strafbaar te zijn wegens exhibitionisme.
De betrokkenheid van een derde is essentieel. Seks hebben in een openbaar toilet, park of bos, zonde dat iemand het ziet maakt dus geen exhibitionisme uit.
Naaktbeelden sturen van zichzelf verstuurt aan derden (sexting), om te flirten, indruk te maken of uiting te geven aan zijn (on)gezonde seksuele neiging, zijn geen exhibitionisme wegens het niet openbaar karakter
Het sturen van dickpic (foto sturen van de geslachtsdelen) voldoet niet aan de openbaarheidsvereiste om exhibitionisme uit te maken maar kan wel een ander misdrijf uitmaken zoals belaging.
Let wel
Verspreiden van naaktbeelden van een ander persoon is strafbaar zijn onder artikel 417/10 Strafwetboek.
Verspreiden van eigen naaktbeelden of seksuele daden waarbij gebruikmaakt van een gemeenschappelijk communicatiemiddel, zoals een computer of netwerk gebruikt door meerdere personen valt dan weer wel onder exhibitionisme doordat de handeling van de dader een openbaar karakter krijgt. Zo ook kan het plaatsen van naaktfoto’s van zichzelf op vrij toegankelijke webpagina of social media zoals Instagram, telegram, facebook... als exhibitionisme worden beschouwd.
Het algemeen opzet volstaat. Er dient dus geen bewijs geleverd dat de dader zijn eigen seksuele driften met de daad wou volbrengen. Toch werd opgemerkt door de minister van Justitie bij de totstandkoming van de wet dat wildplassen of het geven van borstvoeding niet door de wet geviseerd werd (S. Royer, “Kamer keurt nieuw seksueel strafrecht goed”, Juristenkrant 2022, afl. 446, 2.).
Het motief van de dader is niet relevant. Zich naakt vertoont op de openbare weg voor de grap of uit artistiek overwegingen, ontslaat niet van strafvervolging.
Naakt betogen of manifesteren in het kader van de vrije meningsuiting bijvoorbeeld een naaktbetoging tegen de klimaatopwarming of een naaktactie tegen het onverdoofd slachten maakt volgens het Hof van Cassatie geen rechtvaardigingsgrond uit.