FAQ – Aanvaarding van schenkingen en bijzondere legaten aan minderjarigen
Kan een minderjarige zelf een schenking aanvaarden?
Neen. Een minderjarige is handelingsonbekwaam en kan dus geen schenking of bijzonder legaat geldig aanvaarden. De aanvaarding moet gebeuren door zijn wettelijke vertegenwoordiger (voogd, ouder of ascendent) onder de voorwaarden bepaald in het Burgerlijk Wetboek.
Heeft de voogd altijd een machtiging van de vrederechter nodig?
Ja. Onder voogdij mag een schenking of bijzonder legaat enkel worden aanvaard na bijzondere machtiging van de vrederechter (art. 410, §1, 6° B.W.). Zonder machtiging is de schenking relatief nietig en kan ze enkel door de minderjarige worden betwist.
Is een handgift aan een minderjarige ook onderworpen aan deze machtiging?
Ja. Het machtigingsvereiste geldt voor alle giften, ongeacht de vorm. Ook bij een handgift of een bankgift moet de voogd vooraf machtiging verkrijgen.
Wat als de machtiging pas achteraf wordt verleend?
Een latere machtiging (“post factum”) kan de ongeldigheid herstellen, op voorwaarde dat de vrederechter de machtiging ook vooraf zou hebben toegestaan indien die tijdig was gevraagd. De schenking wordt dan met terugwerkende kracht geldig.
Kunnen ouders of grootouders schenkingen voor het kind aanvaarden zonder machtiging?
Ja. Artikel 935, derde lid B.W. voorziet een uitzondering: ascendenten (ouders, grootouders, overgrootouders) mogen namens het kind een schenking aanvaarden zonder rechterlijke machtiging. Dit geldt ongeacht of zij voogd of ouder zijn.
Geldt deze uitzondering ook voor bijzondere legaten?
Meestal wel. Hoewel de wet enkel over schenkingen spreekt, aanvaardt de rechtsleer dat ook bijzondere legaten onder deze uitzondering kunnen vallen, zolang er geen lasten of voorwaarden zijn die het vermogen van het kind kunnen belasten.
Wanneer is er toch machtiging vereist ondanks deze uitzondering?
Wanneer de schenking onder last of voorwaarde gebeurt (bijvoorbeeld verplichting tot onderhoud, lening, vruchtgebruik voor de schenker) of wanneer er een belangenconflict bestaat. In die gevallen moet de vrederechter vooraf machtiging verlenen of een voogd ad hoc aanstellen.
Wat gebeurt er als de schenker en de aanvaardende ouder dezelfde persoon zijn?
In geval van belangenconflict (bijvoorbeeld schenking met voorbehoud van vruchtgebruik in eigen voordeel) mag de schenker niet tegelijk optreden namens het kind. Er wordt dan een voogd ad hoc aangesteld die de schenking in naam van de minderjarige aanvaardt, met machtiging van de vrederechter.
Kan een ontvoogde minderjarige zelfstandig een schenking aanvaarden?
De ontvoogde minderjarige kan met bijstand van zijn curator een schenking aanvaarden zonder rechterlijke machtiging (art. 935, tweede lid B.W.). De curator moet wel zijn instemming geven. Bij een bijzonder legaat blijft machtiging in principe vereist.
Wat als de schenking werd aanvaard zonder machtiging of zonder de juiste vertegenwoordiging?
De aanvaarding is relatief nietig: enkel de minderjarige kan de nietigheid later inroepen. De schenker of diens erfgenamen kunnen dat niet. De minderjarige kan de schenking ook bevestigen, waardoor zij geldig wordt.
Zijn ouders aansprakelijk als zij zonder machtiging een nadelige schenking aanvaarden?
Indien de aanvaarding schade berokkent aan het kind, kunnen ouders of voogden aansprakelijk worden gesteld op grond van hun zorgvuldigheidsplicht. De beoordeling hangt af van het concrete nadeel en de omstandigheden van de aanvaarding.
Moet de vrederechter ook machtigen bij aankoop van een onroerend goed voor het kind?
Dat is betwist. Een deel van de rechtsleer meent dat geen machtiging vereist is als de ouders het goed aankopen met eigen middelen, omdat het vermogen van het kind niet wordt aangetast. Anderen stellen dat elke verwerving door of voor de minderjarige machtiging vereist (art. 410, §1, 9° B.W.).
Wat is de rol van de vrederechter bij deze machtiging?
De vrederechter beoordeelt of de schenking of het legaat werkelijk in het belang van het kind is. Hij kan de machtiging weigeren of slechts onder voorwaarden toestaan. De beslissing is concreet en afhankelijk van de aard van de gift en de eventuele lasten.