De kamer voor minnelijke schikking is gecreëerd door de wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank1. Sinds de wet van 18 juni 2013 werd de regeling omtrent de werking van de kamer voor minnelijke schikking ingevoegd in artikel 1253 ter/1 , § 3 Gerechtelijk Wetboek.
De schikking door de kamer minnelijke schikking kan omschreven worden als het vertrouwelijk en vrijwillig bereiken van een overeenkomst onder (bege)leiding van een rechter, met constructieve medewerking van de partijen (bijgestaan door de advocaten), ter oplossing van de aangebrachte geschilpunten.
Rechtstreeks inleiding bij de KMS
De wet voorziet de mogelijkheid om een zaak rechtstreeks in te leiden bij de KMS (Kamer voor minnelijke schikking) zonder dat er sprake is van een geding (artikel 731, tweede lid Ger.W. en art 1253. ter/1 , §3 , eerste lid Ger.W.). De wet regelt niet specifiek de rechtspleging voor deze rechtstreekse inleidingen. De zaak wordt niet ingeschreven op de rol en er zijn evenmin rolrechten verschuldigd.
De rechtstreekse inleiding doet geen familiedossier ontstaan waardoor de partij zelf nog het initiatief zal moeten nemen om de zaak ten gronde aanhangig te maken wanneer de minnelijke schikking niet of gedeeltelijk slaagt.
Bij een akkoord wordt een proces-verbaal van minnelijke schikking opgesteld.
De verwijzing naar de KMS
De verwijzing naar de KMS kan gebeuren door de familiekamer waar de zaak wordt ingeleid of wanneer de zaak al aanhangig is bij een familiekamer (1253 ter/1 , §3 , eerste lid Ger.W.). Deze verwijzing kan bovendien op elk moment tijdens het geding gebeuren, hetzij op vraag van één van de partijen of de ‘magistraat’ ( 1253 ter/1 , §3 , vierde lid Ger.W.). Wettelijk dient de doorverwijzing te gebeuren door een eenvoudige vermelding op het proces verbaal van de zitting.
In voorkomend geval komt er een proces-verbaal van minnelijke schikking of een akkoordvonnis tot stand of wordt bij gebrek aan akkoord de zaak terugverwezen naar de familiekamer via het proces-verbaal van de zitting (art.1253 ter/1 , §3 , derde lid Ger.W.).
Vertrouwelijkheid
De vertrouwelijkheid wordt gegarandeerd door het loutere feit dat de schikkingsrechter en de familierechter andere personen zijn. Daarnaast herinneren de rechters partijen aan de vertrouwelijkheid van de KMS en weigeren zij kennis te nemen van feiten die deze vertrouwelijkheid in gevaar kunnen brengen.
In dit verband wordt ook naar de samenstelling van het dossier verwezen:
- familiedossier bevat enkel proces-verbaal en (gedeeltelijk) akkoord
- het proces-verbaal van de zitting bevat geen elementen over de inhoud van de discussies
- vertrouwelijke stukken worden bewaard in het persoonlijk dossier van schikkingsrechter
- partijen kunnen een akkoord bereiken over welke stukken al dan niet vertrouwelijk zijn.
Persoonlijke verschijning van de partijen
De persoonlijke verschijning heeft tot doel de slaagkans van de alternatieve geschillenoplossing te verhogen. De persoonlijke verschijning is verplicht in bepaalde spoedeisende materies op de inleidingszitting (1253 ter/2 , 1e lid Ger.W.) en alle zittingen waar het over de kinderen gaat ( 1253 ter/2 , 2e lid Ger.W.).
Daarnaast kan de persoonlijke verschijning bevolen worden in elke staat van het geding op verzoek van één van de partijen, het Openbaar Ministerie, dan wel wanneer de familierechtbank het nuttig acht, onder meer om de partijen te verzoenen of de relevantie van een akkoord na te gaan (1253 ter/3 §1 ,2 e lid Ger.W.). Er kunnen sancties worden opgelegd wanneer partijen niet verschijnen.
De wet bepaalt niets over de persoonlijke verschijning in de kamer minnelijke schikking. Het is onduidelijk of de persoonlijke verschijning ook in de kamer minnelijke schikking kan bevolen worden.
Werkwijze zoals door de rechter aangegeven bij de KMS
- Partijen overtuigen van het belang van een regeling
- Een respectvol kader creëren (emoties beheersen, duidelijke richtlijnen, …)
- Helder taalgebruik hanteren
- Actief luisteren naar partijen (analyse van verbale en non-verbale communicatie)
- Vraagstelling aanpassen (open vragen, gesloten vragen, verdere toelichting vragen, vragen over engagement, …)
- Zaken herformuleren, standpunten samenvatten en parafraseren
- Noden zoeken achter de vragen en identificatie van hetgeen belangrijk is voor de partijen
- Uitsluiten van niet-constructieve tussenkomsten van advocaten
- Gezamenlijk reflecteren over mogelijke oplossingen
- Informatieverstrekking over de mogelijke gevolgen van oplossingen en duiding bij het wettelijke kader.
Sommige schikkingsrechters geven aan dat zij de technieken van de “geweldloze communicatie” of uit
de opleiding van familiaal bemiddelaar toepassen. Zij doen zelf voorstellen wanneer partijen niet akkoord zijn of maken gebruik van een onderhoudscalculator.
Er kan besloten worden dat de methodiek bepaald wordt door de persoonlijke invulling van de rechter en dat er geen welbepaalde methodiek bestaat.
Rol van de advocaat
- overleg met de cliënt is mogelijk vóór het sluiten van een akkoord (in een aparte ruimte)
- de aanwezigheid van de advocaat is geruststellend voor de cliënt en zorgt voor ‘gelijke wapens’
- de advocaat neemt de rol van verzoener, bemiddelaar en technische ondersteuner op (voor de financiële zaken)
- de advocaat waakt erover dat zijn cliënt alles goed begrijpt en begrijpt zelf ook de andere actoren
- hij zoekt actief mee naar creatieve oplossingen
- hij helpt mee bij de voorbereiding en opstelling van een akkoord en gaat na of alle formele elementen vermeld zijn.
KMS is vreemd aan dwang
- de aanwezigheid van schikkingsrechter vermijdt op zich al dwanguitoefening
- iedereen is vrij om elk moment te stoppen
- vertrouwelijkheid en de rol van de rechter als bemiddelaar.
- mogelijkheid van deelakkoorden en uitstel van de zaak
- aandacht voor de verbale en non-verbale communicatie van partijen om dwang te detecteren
- de schikkingsrechter komt tussen wanneer één van de partijen onder druk wordt gezet
- de schikkingsrechter waakt erover dat iedereen alles begrijpt en gaat in voorkomend geval herformuleren of partijen bevragen.
- er wordt nagegaan of partijen de inhoud van een (voorlopig) akkoord begrijpen en aanvaarden.
- partijen worden niet geduwd in de richting van een akkoord.
- de schikkingsrechter laat niet toe dat een akkoord wordt ondertekend wanneer hij/zij niet overtuigd is dat alle partijen akkoord zijn
- er wordt tijd gelaten aan partijen om met de advocaat in overleg te gaan, het akkoord na te lezen of te verbeteren. Eventueel wordt uitstel toegekend.
- de mogelijkheid wordt voorzien om het akkoord na de zitting op te sturen naar de griffier (al dan niet verbeterd of ondertekend)
Omstandigheden die volgens de familierechters een akkoord vergemakkelijken:
- wanneer de ouders geen probleem hebben met co-ouderschap
- wanneer de ouders overtuigd zijn van de noodzaak van een goede communicatie
- wanneer de financiële mogelijkheden en morele waarden van beide ouders niet te ver uit elkaar liggen
- een goede voorbereiding, eventueel door de advocaten
- de wil om tot een akkoord te komen
Voor KMS kan het zinvol zijn te opteren:
- wanneer partijen de wil hebben om te praten;
- als er al een akkoord of een deelakkoord is;
- als de twistpunten beperkt zijn;
- voor vorderingen met betrekking tot het ouderlijk gezag, verblijfsregelingen en onderhoudsbijdragen.
in het geval van principiële zaken en in het kader van intrafamiliaal geweld is een beroep op KMS weinig zinvol.
Bron: Onderzoek Hoge raad voor de justitie over de werking van de KMS (Kamers minnelijke schikking) (zie ook deze link)