De uitspraak van een straf is het sluitstuk van een strafprocedure. Vaak wordt aangenomen dat deze beslissing volledig in handen ligt van de strafrechter, die als onafhankelijke actor een sanctie kiest die naar zijn inzicht recht doet aan de feiten en de dader. Die perceptie van volledige discretionaire vrijheid maskeert echter een complex spanningsveld waarin de rechter onderhevig is aan rechtstatelijke grenzen, procedurele beïnvloeding, en niet in het minst psychologische mechanismen die het bestraffingsproces asymmetrisch maken.
Het illusoire karakter van tegenspraak bij bestraffing
Tegenspraak is een fundamenteel onderdeel van het recht van verdediging. Maar hoewel dit beginsel diep verankerd is in het strafprocesrecht, blijft de toepassing ervan in de strafmaatbepaling beperkt. Formeel kunnen zowel Openbaar Ministerie als verdediging hun standpunten naar voren brengen over de passende sanctie. In de praktijk is dit debat echter ongelijk: het Openbaar Ministerie spreekt eerst, waarna de verdediging mag reageren. De rechter is daarbij niet verplicht in te gaan op de door de verdediging aangevoerde verzachtende omstandigheden, tenzij deze juridische conclusies betreffen. Zo ontstaat een vorm van procedurele asymmetrie die moeilijk te rijmen valt met de idee van evenwichtige tegenspraak.
De werking van het laatste woord: juridisch voorrecht of psychologische valkuil?
Hoewel de verdediging het recht heeft om het laatste woord te voeren, blijkt uit rechtspsychologisch onderzoek dat dit geen werkelijk voordeel oplevert. Integendeel, de eerder geformuleerde strafeis van het Openbaar Ministerie fungeert vaak als cognitief ‘anker’ voor de rechter. Zelfs als de verdediging rationele argumenten aanvoert voor een mildere straf, wordt de oorspronkelijke vordering van het parket zelden volledig losgelaten. Die verankering is zo krachtig dat rechters, zelfs als ze bewust trachten te corrigeren, zelden fundamenteel afwijken. De gevolgde volgorde van de pleidooien speelt hier een belangrijke rol in: de verdediging reageert op een frame dat reeds is gezet.
De rol van het slachtoffer: afwezig in het debat over de strafmaat
Een opvallend kenmerk van het Belgische systeem is dat de burgerlijke partij geen rol speelt in het bestraffingsdebat. Haar tussenkomst beperkt zich in beginsel tot de vordering tot schadevergoeding. Dit weerspiegelt een klassiek model waarin strafrecht in hoofdzaak de openbare orde beschermt. Toch is er groeiende maatschappelijke en juridische aandacht voor slachtoffergerichte factoren, zoals in de formulering van probatievoorwaarden. Paradoxaal genoeg blijven slachtoffers juridisch monddood zodra de bestraffingsfase aanvangt.
Strafoplegging als ritueel: de invloed van processtrategieën
Er bestaan subtiele strategieën waarmee advocaten trachten invloed uit te oefenen op de strafmaat, ook wanneer ze weten dat vrijspraak onwaarschijnlijk is. Zo kan het bepleiten van onschuld — zelfs wanneer dit inhoudelijk weinig kans maakt — leiden tot lagere straffen, louter omdat de rechter zich wil behoeden voor correctie door een hogere rechter. Deze pragmatische benadering, waarbij het bewijsdebat bewust wordt aangewend als hefboom voor de strafmaat, bevestigt dat het strafproces geen zuiver juridisch maar ook een psychologisch en ritueel karakter draagt.
De structurele impact van het Openbaar Ministerie
Het Openbaar Ministerie speelt een bepalende rol lang vóór de zitting plaatsvindt. Door zijn seponeringsbeleid, het gebruik van alternatieve afdoeningen en de formulering van de vordering tijdens het proces fungeert het als poortwachter van de bestraffing. In de meerderheid van de gevallen wordt de strafmaat van het parket in belangrijke mate gevolgd, wat de vraag oproept in hoeverre de rechter werkelijk autonoom beslist. De praktijk dat sommige magistraten volstaan met een vaag verzoek tot ‘toepassing van de strafwet’ ondermijnt bovendien het transparantiebeginsel en bevestigt de onvoorspelbaarheid van het proces.
Wapengelijkheid en rechtsgelijkheid onder druk
Hoewel de verdediging formeel dezelfde rechten geniet als het parket, is er geen materieel evenwicht. De strafrechter hoeft de redenering van de verdediging niet expliciet te weerleggen, en afwijking van het parketstandpunt behoeft in België geen motivering. In Nederland geldt dat wél: de rechter moet verantwoorden waarom hij van een vordering afwijkt. De Belgische praktijk laat zo ruimte voor arbitraire verschillen en belemmert structureel een kritische toets van de rechterlijke motieven.
Conclusie: een asymmetrisch debat onder de vlag van gelijkheid
De strafmaatbepaling in België vindt plaats in een context van ogenschijnlijke procedurele gelijkheid, maar feitelijke ongelijkheid. De invloed van het Openbaar Ministerie is structureel diepgeworteld en psychologisch verankerd. Het laatste woord van de verdediging blijkt veelal een formele plechtigheid zonder impact. Slachtoffers blijven buiten beeld, en de rechter motiveert zijn beslissing vaak summier of niet. Wie dus spreekt over “tegenspraak in de bestraffing”, spreekt in wezen over een ideaal dat zelden werkelijkheid wordt. De nood aan een fundamentele herdenking van het bestraffingsproces dringt zich op, met meer ruimte voor transparantie, evenwicht en betekenisvolle participatie van alle procespartijen.
Opgelet: Deze tekst omvat slechts een gedeeltelijke inhoud
Word ook lid en lees onbeperkt alle bijdragen.
Checklist bij het overwegen van een aangifte wegens verkrachting Met aandacht voor juridische, medische en psychologische aspecten – bedoeld ter ondersteuning van slachtoffers én hun raadslieden. I. Medische en fysieke veiligheid …
Checklist bij het overwegen van een aangifte wegens verkrachting Met aandacht voor juridische, medische en psychologische aspecten – bedoeld ter ondersteuning van slachtoffers én hun raadslieden. I. Medische en fysieke veiligheid …
Het lijkt een Belgische gewoonte om te pas en ten onpas strafklachten neer te leggen. Te weinig wordt benadrukt dat een aangifte ook risico's inhoudt. Wanneer de tenlasteleggingen niet hard…
V.-T. en Consoorten V. t/ V. ... I. Beroepen vonnis 1. Bij dagvaarding van 27 juni 2013 initiëren Paul V. en Christiane T. (hierna: V.-T.) onderhavige procedure tegen hun zoon, Bert V. Zij stellen…
Uittreksel uit het gerechtelijk wetboek Art. 772. Indien een verschijnende partij gedurende het beraad een nieuw stuk of feit van overwegend belang ontdekt, kan zij, zolang het vonnis niet uitgesproken is…
1. Spanningsveld tussen onderhandelingsvrijheid en precontractuele aansprakelijkheid Partijen die onderhandelen met het oog op het sluiten van een overeenkomst, wensen vaak zoveel mogelijk speelruimte te behouden. Tegelijk willen ze vermijden dat…
Sinds 1 september 2019 gelden er voor minderjarigen met gezinsverblijfplaats in het Vlaams Gewest nieuwe regels over de aanpak van jeugdcriminaliteit, uitgewerkt in de decreten van 15 februari 2019 (BS…
Misdrijven tegen de persoonlijke rust en de morele integriteit Onder hoofdstuk 6 groepeert het strafwetboek 2024 de misdrijven tegen de persoonlijke rust en de morele integriteit. Deze misdrijven worden in het Sw…
H. t/ W. ... I. Relevante feitelijke procedurele elementen 1. H. en W. zijn gewezen feitelijke samenwoners met twee gemeenschappelijke (intussen meerderjarige) dochters (...). Hun samenwoningsrelatie startte begin jaren ’90 en eindigde medio…
R.A.,; R.B., tegen A.H., geïntimeerde Procedure 1. De door de wet vereiste processtukken werden in behoorlijke vorm overgelegd, waaronder het bestreden vonnis d.d. 11/01/2016 van de rechtbank van eerste aanleg…
Nr. P.15.0135.N I S D W, beklaagde, eiseres, II P J D, beklaagde, eiser, III HOUTBOUW DEFREYNE & ZOON nv, met zetel te 8700 Tielt, Egemsesteenweg 59, vertegenwoordigd door de…
De rechtsdwaling in het Belgische strafprocesrecht Rechtsdwaling is een onvermijdelijk risico binnen het strafrechtelijk systeem, en manifesteert zich wanneer een onschuldige ten onrechte wordt veroordeeld. De rechtsdwaling kan vele vormen aannemen…
28 NOVEMBER 2000. - Wet van 28 november 2000 inzake informaticacriminaliteit. Bron : JUSTITIE Publicatie in het Belgisch Staatsblad: 03-02-2001 Inwerkingtreding : 13-02-2001 HOOFDSTUK I…
bvba N. t./ A.K. en J.J. ( ... ) A. Feiten en procedurevoorgaanden 1. De heer K. en mevrouw J. zijn eigenaar van een onbebouwde grond te X., gelegen tussen de huisnummers A…
De meldingsplicht van de notaris De meldingsplicht vormt het centrale punt van de preventieve verplichtingen die de Witwaswet oplegt aan de notaris. Deze plicht houdt in dat de notaris, onder bepaalde…
De notaris oefent een dubbelrol uit als openbaar ambtenaar en vrije beroepsbeoefenaar. Die bijzondere positie maakt dat zijn aansprakelijkheid zowel buitencontractueel als contractueel kan zijn, afhankelijk van de hoedanigheid waarin…
Een lijfrente wordt in de rechtsleer omschreven als een rechtsverhouding krachtens welke een persoon aan een andere persoon verplicht is tot een periodieke uitkering van een geldbedrag, gedurende het leven…
Il. Beroepen vonnis Investeren in andermans woning verrijking zonder oorzaak waarbij de kosten de normale lasten in de huishouding overschrijden - verrijking zonder oorzaakWanneer de uitgaven van de ene feitelijke…
PrincipesDe vastgoedmakelaar heeft recht op commissieloon in dien de beoogde verkoopovereenkomst effectief tot stand komen ten gevolge van zijn tussenkomst De vastgoedmakelaar heeft recht op commissie wanneer de koop met…
T.D. t.\ P.W. en N.V. II. Feiten en vorderingen 1. Eiser voert aan dat hij, in de zomer van 2011, verschillende (telefonische) contacten heeft gehad met verweerders met betrekking tot…
E. t./ B. bvba( ... )Antecedenten1. Het geschil vindt zijn oorsprong in een overeenkomst van "verkoopstoelating - verhuring van diensten", door de partijen ondertekend op 2 juli 2010.1.1. Met deze…
Rechtspraak: • Hof van Cassatie, 1e Kamer 2 februari 2006, RW 2008-2009, 926 .... III. Beslissing van het Hof Beoordeling Eerste middel 1…
Elfri.be bestaat als site sinds 2003. Sinds 15 augustus 2018 werkt de site in haar nieuwste editie met Arc3c als uitgever. Nieuw is de https omgeving, het dynamisch karakter, web 3 .0 technologie, betere zoekmogelijkheden en een 40 tal nieuwe functies. De site wordt inhoudelijk voortdurend, lees dagelijks, aangepast en aangevuld met de recentste wetswijzigingen, nieuwe rechtspraak en nieuwe rechtsleer. Bijna alle rechtspraak die in België aandacht krijgt is terug te vinden op de elfri.be. Anders dan andere dure websites, hebben we een technologie uitgewerkt waarbij de gezochte informatie onmiddellijk wordt verschaft door een gewone vraagstelling in gewoon Nederlands, het weze op de site zelf, het weze gewoon in Google. Wij spreken uw taal en werken niet met onbegrijpelijke of onlogische boomstructuren die verwijzen naar documenten die ofwel niet relevant, ofwel niet kunnen gelezen worden. Om volledige informatie met bronnen, rechtsleer, rechtspraak en wetgeving, kan u een vrij goedkoop abonnement nemen (reeds mogelijk vanaf 1 maand)
In een procedure wordt principieel geoordeeld op basis van het gerechtsdossier zoals gestaafd middels stukken die door partijen worden neergelegd. De conclusies houden de middelen in tot ondersteuning van de eis…
Bronnen en referenties Bücherhexe (2007). Paul Watzlawick. Wikipedia die freie Enzyklopädie. Verkregen 04-02-2007 van http://de.wikipedia.org/wiki/Paul_Watzlawick ExplicitImplicity (2007). Paul Watzalwick. Wikipedia, the free encyclopedia. Verkregen 04-02-2007 van http://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Watzlawick Auteur onbekend (2006). Uittreksel van ‘De…
Artikel 213 Burgerlijk wetboek stelt: “Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht, zij zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd”. Deze bepaling werd opgenomen in Hoofdstuk VI Wederzijdse rechten en verplichtingen…
Hoe kan men onroerende goederen verkrijgen door verkrijgende verjaring? voorwaarden: - een voortdurend bezit - een onafgebroken bezit - een openbaar bezit - een niet dubbelzinnig bezit - een bezit als eigenaar…
Principieel is in toepassing van het WER een persoonlijk faillissement van een (ex) bestuurder (nieuwe naam voor zaakvoerder) mogelijk, los van het faillissement van de onderneming waarin deze optrad. Boek I…
ONTLEDING LASTER ONDER DE GELDING VAN HET Sw. 1867 • Laster bestaat erin aan een persoon kwaadwillig een bepaald feit ten laste te leggen dat zijn eer kan krenken of hem…
De regels betreffende de foutaansprakelijkheid worden weergegeven in de artikelen 1382 en 1383 oud Burgerlijk Wetboek. Volgens deze artikelen dient degene die door zijn fout of nalatigheid aan een ander schade…
Een nietig verklaarde overeenkomst kan voor partijen geen grondslag van rechten en verplichtingen zijn. De nietige overeenkomst kan ook niet aan derden worden tegengeworpen. Bovendien werkt een nietige rechtshandeling terug…
Voorbeelden van beschikkingen: uittreksel uit het gerechtelijk wetboek: Art. 98. Wanneer een rechter wettig verhinderd is of er een plaats van rechter openstaat in een rechtbank van eerste aanleg of van koophandel…
Nr. P.15.0880.N H J, inverdenkinggestelde, eiser, tegen H W, burgerlijke partij, verweerder. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent…
Art. 474 Sw. 2024 (Inwerkintreding 8 april 2026) Verzwarende factoren van diefstal en afpersing stelt: “Bij de keuze van de straf of maatregel en de zwaarte ervan voor een in deze…
Rechtspraak: • Raad van State,12e Kamer – 9 juni 2009, RW 2010-2011, 25: Samenvatting: Wanneer het bestuur voornemens is ten aanzien van een bestuurde een maatregel te nemen die hem op…
Bekom toegang tot alle informatie op deze website
Met een abonnement krijgt u toegang tot een schat aan bijkomende informatie (vaak elders niet te vinden), lezen van de volledige teksten zonder beperkingen, verwijzingen naar wetten, rechtspraak en wetten, antwoorden op nog meer vragen, opzoekingen allerhande mogelijkheid tot knippen, plakken, afdrukken, modellen, tips, trics, aandachtspunten professioneel gedeelte en zoveel meer.
Met een abonnement (vanaf 5,95 euro per maand) heeft u steeds een professionele juridische bibliotheek met 25.000 bijdragen ter beschikking
BVBA Advocatenkantoor Elfri De Neve
Stationsstraat 29 - 9700 Oudenaarde
voor afspraak 055/31.86.47
Fax: 055/31.14.03
U heeft geen toegang tot knippen, plakken, opslaan, printen, downloaden, raadpleging archief, sociaal netwerk, vacaturedienst slechts gedeeltelijke toegang tot deze pagina. Om hiervan gebruik te maken van deze functies en diensten dient u u een pro-abonnement te nemen. klik hier voor de verschillende formules
Share