De term "misdrijf" is in het Belgisch strafrecht een overkoepelende term voor alle gedragingen die in strijd zijn met de strafwet. Er zijn, wettelijk vastgelegd, drie soorten misdrijven, ingedeeld op basis van de straffen die op dat misdrijf staan:
Het misdrijf, naar de wetten strafbaar met een criminele straf, is een misdaad.
Het misdrijf, naar de wetten strafbaar met een correctionele straf, is een wanbedrijf.
Het misdrijf, naar de wetten strafbaar met een politiestraf, is een overtreding.
Om te weten in welke categorie een misdrijf valt, moet er gekeken worden naar de straf die de wet op het misdrijf stelt.
Indeling van de misdrijven en hun straffen in het Belgisch strafrecht
Overtreding
Op een overtreding staat een politiestraf uitgesproken door een politierechtbank.
Een politiestraf kan zijn: een geldboete (van 1 tot 25 euro), een gevangenisstraf (van 1 tot 7 dagen), een werkstraf (van 20 tot 45 uren) en/of een bijzondere verbeurdverklaring.
Wanbedrijf
Op een wanbedrijf staat een correctionele straf, uitgesproken door een correctionele rechtbank.
De correctionele straf kan zijn: een geldboete van € 26 of meer, een gevangenisstraf (van 8 dagen tot 5 jaar), een werkstraf (van 20 tot 300 uren) een ontzetting van bepaalde politieke en burgerlijke rechten en/of een bijzondere verbeurdverklaring.
Misdaad
Op een misdaad staat een criminele straf, uitgesproken door een Hof van assisen.
De criminele straf kan zijn: een geldboete van € 26 of meer, opsluiting of hechtenis van 5 tot 30 jaar of levenslang, een ontzetting van bepaalde politieke en burgerlijke rechten en/of een bijzondere verbeurdverklaring.
Wijziging kwalificatie:
• Door de wet
Wanneer er sprake is van strafverzwarende omstandigheden (bijvoorbeeld geweld) of strafverminderende omstandigheden (bijvoorbeeld poging).
• Tijdens het onderzoek
Een misdrijf kan van categorie veranderen door correctionalisering (misdaad wordt wanbedrijf) of contraventionalisering (wanbedrijf wordt overtreding) (zie het stuk over verzachtende omstandigheden).
Bijvoorbeeld wanneer in de wet staat dat de schending gestraft kan worden met 10 jaar opsluiting, maar het Openbaar Ministerie besluit over te gaan tot correctionalisering, dan wordt dit een wanbedrijf, waardoor het feit nog met maximaal 5 jaar gevangenisstraf kan bestraft worden.
• Door de rechtbank
De categorie van het misdrijf wordt definitief bepaald door de straf die wordt gevonnist.
Krachtens art. 10 van de Wet van 8 juni 2008 houdende diverse bepalingen (B.S. 16 juni 2008) kan het vonnisgerecht zich thans bevoegd verklaren door de verzachtende omstandigheden of de verschoningsgrond aan te nemen wanneer zij vaststelt dat haar aanhangig gemaakte misdaad niet is gecorrectionaliseerd en daarvoor in aanmerking komt op grond van art. 2, lid 3 van de Wet van 4 oktober 1867 op de verzachtende omstandigheden.
Belang
Het onderscheid is van belang voor de procedureregels die gevolgd moeten worden. Een voorbeeld is de duur van de verjaringstermijn waarbinnen de straf gevorderd moet worden: voor overtredingen is dat 6 maand, voor wanbedrijven 5 jaar, voor misdaden 10 of 15 jaar (die termijnen kunnen verlengd worden en maximaal verdubbeld)
Het onderscheid is ook van belang voor een aantal regels van materieel strafrecht: er gelden voor de verschillende categorieën andere regels in verband met deelneming, poging, verjaring van de straf, ...