Het slachtoffer heeft niet alleen rechten verdient ook een stem...
Wat is de rol van een advocaat van de burgerlijke partij in een assisenproces?
Het slachtoffer van een misdaad of de nabestaanden ervan, kunnen zich in een assisenproces burgerlijke partij stellen.
Hierdoor nemen zij op actieve wijze deel aan de procesvoering.
Zelfs tijdens het onderzoek kan de burgerlijke partij inzage krijgen in het dossier, meer zelfs de burgerlijke partij kan zelfs aan de onderzoeksrechter vragen dat bepaalde onderzoeksmaatregelen worden genomen.
Indien u schade heeft geleden door een ernstige misdaad die voor het hof van assisen wordt gebracht of wanneer u familielid of vriend bent van een (vermoord) slachtoffer kan u ter zitting niet alleen schadevergoeding vragen maar ook:
- het Parket-Generaal bijstaan in haar taak en aldus mee de aanval op de beschuldigde organiseren om de schuld op de meest krachtige wijze te laten vaststellen;
- de verdediging van antwoord dienen;
- de stem van het slachtoffer laten horen en diens eer redden;
Kennis van het dossier
Voorafgaand aan het assisenproces zal de burgerlijke partij het volledige strafbundel zeer grondig instuderen. In een gemiddelde assisenzaak beslaat een bundel al vlug meer dan 2000 bladzijden.
Dit strafbundel maakt slechts het vooronderzoek uit. Het eigenlijke onderzoek in een assisenprocedure geschiedt mondeling ter zitting. Net zoals de beschuldigde heeft de burgerlijke partij het recht om getuigen te laten oproepen voor het hof van assisen.
Zij kan deze getuigen kiezen uit de verhoorde personen die in het strafbundel voorkomen maar kan ook andere personen laten getuigen die bijvoorbeeld over de moraliteit van het slachtoffer hun verhaal kunnen doen of de feiten in een juist daglicht kunnen plaatsen.
Enkele weken voor de aanvang van het proces zal de burgerlijke partij net als de beschuldigde de definitieve lijst der getuigen ontvangen. Hierna zal zij opnieuw het bundel inzien zodat zij ter zitting zonodig de gepaste aanvullende vragen kan laten stellen aan de getuigen.
Het onderzoek ter zitting
De jury heeft inderdaad geen enkele kennis van het vooronderzoek en zal dus enkel naar innerlijke overtuiging kunnen oordelen aan de hand van hetgeen de jury verneemt tijdens het proces.
Door gepaste vragen te stellen tijdens de getuigenverhoren op het assisenproces zal de burgerlijke partij reeds van bij de aanvang van het proces mede de loop ervan op actieve wijze kunnen meebepalen.
Wanneer de beschuldigde bijvoorbeeld beweert niet toerekeningsvatbaar te zijn, kan de burgerlijke partij aan heel wat getuigen laten vragen of de betrokken beschuldigde al dan niet het verschil kende tussen goed en kwaad.
Wanneer de beschuldigde beweert niet over verstandelijke vermogens te beschikken zou de burgerlijke partij vragen kunnen stellen aan bepaalde getuigen teneinde te vernemen of de betrokkene bijvoorbeeld een theoretisch rijexamen heeft afgelegd, de regels van het voetbalspel kent en dergelijke meer.
Aldus kan de burgerlijke partij de stellingen van de verdediging reeds van bij de debatten ontkrachten, niet in het minst door gerichte vragen te stellen aan de lijkschouwer waardoor het verhaal van de beschuldigde onverzoenbaar wordt met de vastgestelde feiten zoals toegelicht op het debat. In deze strategie zal de burgerlijke partij meestal een bondgenoot vinden in de figuur van de procureur-generaal.
Deze laatste vertegenwoordigt het publieke belang in tegenstelling tot de burgerlijke partij die de private belangen van het slachtoffer verdedigt en hierbij dan ook de nodige accenten kan aanbrengen.
Klapstuk: het pleidooi
Nadat alle getuigen gehoord zijn zal de burgerlijke partij als eerste haar pleidooi houden. In dit pleidooi zal de burgerlijke partij het bewijs van de ten laste gelegde feiten met klem aantonen en de verdediging trachten het gras van voor de voeten te maaien. In tegenstelling tot het openbaar ministerie (het parketgeneraal) pleit de burgerlijke partij niet over de strafmaat maar haar pleidooi kan anderzijds wel invloed hebben op de bepaling ervan. Na de burgerlijke partij zal het parketgeneraal in een rekwisitoor een bestraffing eisen waarna de verdediging aan het woord komt.
Onmiddellijk na de verdediging krijgt opnieuw de burgerlijke partij het woord om de argumenten van de verdediging van repliek te dienen. Nadat de jury heeft beraadslaagd over de schuldvraag en de verdediging gepleit heeft over de strafmaat zal de jury samen met het hof ingeval van veroordeling beslissen over de strafmaat. In een volgende zitting zal de burgerlijke partij opnieuw het woord krijgen teneinde een passende schadevergoeding te bekomen.
Waarom, waarvoor en waartoe?
In de laatste jaren laat men tijdens de debatten in assisenhoven een grotere actieve rol aan de burgerlijke partij hetgeen tegemoetkomt aan de belangen van het slachtoffer.
Enkel door zich burgerlijke partij te stellen in een assisenproces kan het slachtoffer tijdens het debat gehoord worden. Nog belangrijker dan de eigenlijke vergoeding van de schade bestaat de rol van de burgerlijke partij erin om mede de waarheid aan het licht te brengen en vooral ook te waken over de eer van het slachtoffer.
Niet zelden zal een verdediging trachten een deel van de schuld in de schoenen van het slachtoffer te schuiven. Voor dit slachtoffer of de nabestaanden ervan is dit bijzonder pijnlijk wanneer men dan niet van antwoord kan dienen.
Verwerking van het rouwproces van de nabestaanden kan slechts aanvang vinden nadat de waarheid enerzijds en de bestraffing anderzijds van de daad is geschied.
Het verregaande ceremonieel tijdens een assisenproces waarin de ceremoniële toga met witte strik wordt gedragen onderlijnt aldus niet alleen het verschuldigde respect voor deze hoogste rechtsmacht maar ook het respect en het eerbetoon voor het slachtoffer.
Vanzelfsprekend staan advocaten van de burgerlijke partij en de verdediging vaak met getrokken messen ten aanzien van mekaar in de procedure. Het kan er soms hard en emotioneel aan toe gaan maar grote advocaten weten ook dan hun confraterniteit te bewaren.
Meermaals zitten de familieleden van de beschuldigde en het slachtoffer samen in het publiek op de eerste rij. Het gebeurt meer dan eens dat zij mekaar vinden in wederzijds verdriet en respect.
Taak vergelding respect frustratie en verdriet.
De advocaten van de beschuldigde hebben de taak de schuld in vraag te stellen, minstens de schuld te relativeren. Zij pogen met alle mogelijke middelen toch iets positiefs over de dader te vertellen, de mens achter de beschuldigde te vinden en aanleiding en oorzaken te vinden of een poging een beetje begrip te vinden.
Zo heeft de burgerlijke partij als taak:
- de naakte feiten te brengen
- het bewijs van de feiten te onderlijnen
- het leed van het slachtoffer duidelijk te maken
- te waken over de nagedachtenis van de burgerlijke partij
- respect af te dwingen.
- het slachtoffer terug als mens op het assisenhof te brengen
- de tragiek van het slachtoffer en de nabestaanden te onderlijnen
- het verdriet en het leed te vertolken en de vergoeding van de schade te benaarstigen
- de emoties en frustraties te vertolken nopens de eigenlijke onmogelijkheid om dergelijk leed met geld te vergoeden
en aldus dit alles aan de gemeenschap en dus aan de jury met zoveel woorden duidelijk te maken om hiermee rekening te houden in hun oordeel.
Zo zal de burgerlijke partij na deze bijdrage het oordeel horen uitspreken door de jury in de hoop met de benaarstiging en de begeestering dat aldus recht kan geschieden.
Zij die pleiten voor de afschaffing van het assisenproces vergeten hoe helend dit plechtstatig respectvol vertoon kan werken ten aanzien van de nabestaanden, mits hun belangen verdedigd worden door een burgerlijke partijstelling. De advocaat van de burgerlijke partij kan door passende interventies zorgen dat pijnlijke confrontaties en gruwelijke foto’s vermeden worden of kan zelfs vragen dat bepaalde getuigen verhoord worden met gesloten deuren.
De verdediging heeft het recht om elke procedureslag aan te wenden. Men moet beseffen dat zulks pijnlijk is voor de nabestaanden die in deze procedureslag een manoeuvre kunnen zien om de waarheid te verhullen. Wanneer zij zich burgerlijke partij stellen kan hun advocaat deze procedureslagen van antwoord dienen door een even grote gedrevenheid en even grote kennis van het recht. Een assisenproces zonder burgerlijke partij is als een begrafenis zonder nabestaanden. Is het slachtoffer eerloos ten grabbel gooien.
Spijtig genoeg gebeurt het maar al te vaak dat assisenprocessen zonder burgerlijke partijen worden gevoerd. De nabestaanden zijn in dit geval wel aanwezig onder het publiek maar kunnen niet gehoord worden en kunnen niet van antwoord dienen. Wellicht zijn zij bevreesd van hoge erelonen van advocaten in assisenprocessen. Zij vergeten evenwel dat heel wat advocaten tegen zeer aanvaardbare en haalbare tarieven bereid zijn dit titanenwerk te leveren. Bovendien dekken heel wat verzekeringen dergelijke tussenkomsten en bestaat er ook een functionerend pro deo vangnet voor de minvermogende nabestaanden.
Hoe vindt men een goede assisenpleiter? Er zijn vooreerst de bekende namen met jarenlange ervaring in assisen. Maar eigenlijk is elke advocaat die de kunst van het woord beheerst en zich geëngageerd achter een zaak stelt een goede potentiële assisenpleiter. Uw vertrouwde advocaat die uw verdriet verstaat en zijn schouder onder uw zaak wil plaatsen en met wie u goede afspraken kan maken is wellicht uw beste keuze.
Nuttige adressen
ASSISENHOVEN - COURS D’ASSISES
ANTWERPEN Britselei 55 - 2000 Antwerpen 03 216 52 16 -
ARLON Place Léopold - 6700 Arlon 063 21 44 12 -
BRUSSEL Justitiepaleis - 1000 Brussel 02 508 61 11 02 508 63 58
BRUXELLES Palais de Justice - 1000 Bruxelles 02 508 61 11 02 508 63 58
BRUGGE Kazernevest 3 - 8000 Brugge 050 47 31 00 050 47 31 15
GENT Koophandelsplein 23 - 9000 Gent 09 267 41 11 -
LEUVEN Smoldersplein 5 - 3000 Leuven 016 27 21 11 -
LIEGE Place St-Lambert - 4000 Liège 04 232 57 26 -
MONS Grand’Place - 7000 Mons 065 32 14 00 -
NAMUR Place du Palais de Justice - 5000 Namur 081 25 17 11 -
NIVELLES Rue Clarisse 115 - 1400 Nivelles 067 28 38 60 057 28 39 77
TONGEREN Krijthof 2 - 3700 Tongeren - -