Wanneer zich niemand aanmeldt om de nalatenschap aan te nemen, hetzij:
- omdat er niemand wettelijk toe gerechtigd is (bij gebrek aan verwanten in erfelijke graad);
- omdat alle erfgerechtigden de nalatenschap verwerpen;
en wanneer er ook geen algemene legatarissen zijn (geen begunstigden van een testament) die het algemeen legaat aanvaarden. <een nalatenschap is ten dele erfloos wanneer er enkel legatarissen ten algemene titel of bijzondere legatarissen zijn>.
dan is de nalatenschap erfloos ('erfloze nalatenschap', ‘succession en déshérence’) en komt zij toe aan de staat.
De nalatenschap wordt ‘onbeheerd’ indien de Staat nalaat haar rechten op te eisen (art. 811-813 BW jo. art. 1228-1231 Ger. W.). Een onbeheerde nalatenschap is dus een erfloze nalatenschap waarbij de staat (vooralsnog) niet optreedt als erfgenaam.
Het wordt dan wat men noemt : een onbeheerde nalatenschap.
De staat treedt immers niet automatisch in de rechten en de plichten van de erfloze nalatenschap. De staat wordt hiertoe in de regel gedwongen door derden. Dit zijn meestal schuldeisers, maar kunnen ook naburen van de overledene of andere belanghebbenden zijn, bv. buren die zich beklagen over een niet bewoonde vervallen woning van de erfgenaam.
Deze belanghebbenden dienen zich te wenden tot de familierechtbank teneinde via een verzoekschrift aan de Familierechter te vragen om een curator aan te stellen over deze onbeheerde nalatenschap. De curator zal de nalatenschap beheren. Hiertoe zal hij het actief te gelde maken en hiermee het passief voldoen, terwijl hij ondertussen zal instaan voor het onderhoud van het actief, kortom alle daden van beheer zal stellen die zich opdringen. Bij het verzoek gericht aan de familierechtbank worden naast alle concrete omstandigheden die wijzen op een onbeheerde nalatenschap, een uittreksel uit de overlijdensakte, een attest van erfopvolging gevoegd en een attest van de notaris waaruit blijkt dat na raadpleging van het centraal register voor testamenten er geen testament voorhanden is.
Wie de aanstelling vordert van een curator over de onbeheerde nalatenschap dient in zijn verzoekschrift het bewijs te leveren dat hij hierbij belang heeft (bv. als schuldeiser).
De Staat is geen erfgenaam in de zin van artikel 790 Burgerlijk Wetboek, maar verkrijgt de heerloze nalatenschap op grond van zijn recht van soevereiniteit