• Cassatie 23/10/2017, AR C.17.0260.N, juridatsamenvattingKrachtens artikel 1110, eerste lid, Gerechtelijk Wetboek, plaatst de vernietiging met verwijzing, de partijen, binnen de grenzen van de vernietiging, in de toestand waarin zij zich bevonden voor de rechter wiens beslissing is vernietigd; de partijen kunnen derhalve, binnen deze grenzen, alle middelen opwerpen waarover zij voor de vernietiging beschikten
tekst arrest
Nr. C.17.0260.N
VERZEKERINGEN VAN HET NOTARIAAT cvba, met zetel te 1000 Brus-sel, Bergstraat 34,
eiseres,
tegen
P.D.B.
verweerder,
I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF
Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen van 7 november 2016, op verwijzing gewezen na arrest van het Hof van 9 januari 2014...
III. BESLISSING VAN HET HOF
Beoordeling
1. Krachtens artikel 1110, eerste lid, Gerechtelijk Wetboek, plaatst de vernieti-ging met verwijzing, de partijen, binnen de grenzen van de vernietiging, in de toe-stand waarin zij zich bevonden voor de rechter wiens beslissing is vernietigd.
De partijen kunnen derhalve, binnen deze grenzen, alle middelen opwerpen waar-over zij voor de vernietiging beschikten.
2. Uit de stukken waarop het Hof vermag acht te slaan, blijkt dat:
- de eiseres als verzekeraar haar regresrecht uitoefende tegen de verweerder;
- het hof van beroep te Gent ter zake van deze vordering ambtshalve een middel van niet-ontvankelijkheid heeft opgeworpen afgeleid uit de niet-naleving door de eiseres van het vereiste van voorafgaande kennisgeving bedoeld in artikel 88, tweede lid, Wet Landverzekeringsovereenkomst (thans: 152 Wet Verzeke-ringen);
- dit hof de debatten heeft heropend om de partijen toe te laten hierover tegen-spraak te voeren, maar reeds definitief heeft beslist dat deze bepaling van dwingend recht is en dat een stilzwijgende afstand niet kan worden afgeleid uit het feit dat de verzekerde hierop geen beroep heeft gedaan;
- dit arrest door het Hof werd vernietigd wegens miskenning van het recht van verdediging;
- de verweerder voor de verwijzingsrechter een beroep doet op het verweer ge-put uit artikel 152 Wet Verzekeringen en de appelrechters de vordering van de eiseres op die grond hebben afgewezen;
- de eiseres voor de appelrechters hierover tegenspraak heeft kunnen voeren.
3. De appelrechters die oordelen dat de rechten van verdediging van de eiseres, noch het recht op een eerlijk proces, worden geschonden wanneer de verweerder voor het eerst na de verwijzing de niet-naleving van artikel 152 Wet
Verzekeringen opwerpt, verantwoorden hun beslissing naar recht.
Het middel kan niet worden aangenomen.
Dictum
Het Hof,
eenparig beslissend,
Verwerpt het cassatieberoep.
Veroordeelt de eiseres tot de kosten.
Bepaalt de kosten voor de eiseres op 1.012,04 euro.
Dit arrest is gewezen te Brussel door het Hof van Cassatie, derde kamer en in openbare rechtszitting van 23 oktober 2017 uitgesproken
VOORZIENING IN CASSATIE
VOOR : De C.V.B.A. Verzekeringen van het Notariaat, met zetel te 1000 Brussel, Bergstraat 34 en met ondernemingsnummer 0403.249.982
eiseres in cassatie
TEGEN : P.D.B.
verweerder in cassatie.
Aan de Heren Eerste Voorzitter en Voorzitter en aan de Dames en Heren Raadsheren, leden van het Hof van Cassatie.
Hooggeachte Dames en Heren,
Eiseres heeft de eer aan Uw toezicht te onderwerpen een arrest van de eerste kamer van het Hof van beroep te Antwerpen dd. 7 november 2016 (A.R. nr 2014/AR/1029).
De feiten en procedurevoorgaanden worden in het bestreden arrest sa-mengevat op pp. 2-3.
De eiseres voert tegen het bestreden arrest volgend middel tot cassatie aan.
ENIG MIDDEL TOT CASSATIE
Geschonden verdragsbepaling
- artikel 6.1 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden van 4 november 1950, goedgekeurd bij wet van 13 mei 1955 (afgekort EVRM) ;
- voor zoveel als nodig, artikelen 807 en 1042 van het Gerechtelijk Wet-boek, en artikel 88, in het bijzonder het tweede lid, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst (afgekort WLO), thans artikel 152, in het bijzonder het tweede lid, van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekerin-gen.
Bestreden beslissing
Het bestreden arrest, gewezen na cassatie, verklaart de vordering van de ei-seres tegen de verweerder onontvankelijk in toepassing van artikel 152, tweede lid, van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen, voorheen artikel 88, tweede lid, WLO, en oordeelt dat de toepassing, na cassatie, op verzoek van de verweerder van dit artikel geen schending oplevert van het recht van de eiseres op een eerlijk proces, dit op grond van de motieven vervat in het bestreden arrest, die hier als hernomen dienen te worden beschouwd, waaronder in het bijzonder volgende motieven:
"3. Beoordeling
3.1. Arrest van het Hof van Cassatie
3.1.1. Bij arrest van het Hof van Cassatie van 9 januari 2014 werd het be-streden arrest van het hof van beroep te Gent van 25 oktober 2012 vernietigd be-halve in zoverre dit het hoger beroep ontvankelijk verklaarde.
De aldus beperkte zaak werd naar dit hof verwezen.
Bij dit arrest werd geoordeeld :
'3. De appelrechters oordelen, vooraleer partijen uit te nodigen standpunt in te nemen over de toepasselijkheid van artikel 88, tweede lid, Wet Landverzeke-ringsovereenkomst, waaromtrent partijen nog niet hadden gedebatteerd, dat die bepaling van dwingend recht is en dat uit de enkele omstandigheid dat de verze-keringnemer of de verzekerde zich op die bepaling niet heeft beroepen geen stil-zwijgende afstand van de bescherming ervan kan worden afgeleid.
4. Door aldus te oordelen schenden zij het recht van verdediging van de ei-seres.
Het onderdeel is in zoverre gegrond.
Overige grieven
5. De overige grieven kunnen niet leiden tot ruimere cassatie'.
3.1.2. De (eiseres) had haar grief voor cassatie in twee onderdelen in haar voorziening geformuleerd.
Het Hof van Cassatie heeft het cassatieberoep van de (eiseres) gegrond ver-klaard op basis van het tweede onderdeel, zijnde de schending van de rechten van verdediging.
De (verweerder) kan dan ook niet voorhouden dat het eerste onderdeel met betrekking tot het beschikkingsbeginsel door het Hof van Cassatie niet werd weerhouden.
Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat de overige grieven niet tot een ruimere cassatie kunnen leiden.
3.1.3. De (eiseres) brengt dit onderdeel voor dit hof (terug) ter discussie.
Het is nochtans niet de taak van dit hof om het onderdeel met betrekking tot het beschikkingsbeginsel hier te onderzoeken.
Het is het Hof van Cassatie die heeft geoordeeld over het arrest dat werd uitgesproken door het hof van beroep te Gent. Dit komt niet aan dit hof toe.
Het arrest van het Hof van beroep te Gent van 25 oktober 2012 werd ver-broken behalve wat de ontvankelijkheid betreft.
De beperkte zaak werd verzonden naar dit hof.
In dit geschil betekent zulks dat partijen zich in de toestand bevinden zoals destijds voor het hof van beroep te Gent, behalve wat de ontvankelijkheid betreft, die vaststaat.
De ontvankelijkheid van het hoger beroep staat vast. Over de gegrondheid moet nog worden geoordeeld.
3.2. Gegrondheid van het hoger beroep van de (verweerder)
3.2.1. Artikel 88 van de Wet van 25 juni 1992 op de Landverzekeringsover-eenkomst (oud - hierna afgekort WLO) thans artikel 152 van de wet van 4 april 2014 - Wet betreffende de verzekeringen (hierna afgekort W.Verz.).
3.2.1.1. De (eiseres) laat gelden dat de (verweerder) voor dit hof niet voor het eerst een betwisting kan opwerpen betreffende de naleving van haar kennisge-vingsverplichting van artikel 88, tweede lid, WLO (thans artikel 152 W. Verz.).
Hierdoor zou - volgens de (eiseres) - haar recht op een eerlijk proces (artikel 6,1 EVRM) worden geschonden. Zij wordt in een nadeligere procespositie ge-bracht doordat het hof van beroep te Gent ambtshalve een element aan het verweer van de (verweerder) heeft toegevoegd.
Dit is niet correct, de (eiseres) kan immers voor dit hof haar middelen van verdediging voorbrengen. Haar rechten van verdediging en haar recht op een eerlijk proces worden niet geschonden.
Uit niets blijkt dat dit verweer van de (verweerder) op de vordering tot regres van zijn verzekeraar niet voor de eerste maal in hoger beroep mag worden opgeworpen.
Artikel 807 Ger.W. geldt ook na cassatie.
De (verweerder) kan ook nu nog het vervallen verklaren vorderen van de regresvordering van de (eiseres)".
Grieven
1.- Krachtens artikel 6.1 EVRM heeft eenieder bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak door een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie.
Die regel primeert als internationaalrechtelijke bepaling op alle nationale regels inzake procedure.
Om uit te maken of die regel werd gerespecteerd moet rekening worden ge-houden met de ganse procedure en dus ook met hetgeen tijdens de procedure vóór cassatie is gebeurd en waardoor het recht op een eerlijk proces zou zijn geschonden.
Wanneer de rechter vaststelt dat tijdens de procedure het recht van een partij op een eerlijk proces werd geschonden, moet hij de gepaste maatregel nemen om aan de gevolgen van die schending een einde te stellen.
2.- In haar voorziening in cassatie tegen het arrest van het Hof van beroep te Gent van 25 oktober 2012 heeft de eiseres tegen dit arrest de volgende grief ge-formuleerd (eerste onderdeel van het enig middel tot cassatie) :
"1. De rechter moet beslissen op basis van elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd (artikelen 702, 807, 1042 en 1138, 2° van het Gerechtelijk Wetboek en het in dat artikel neergelegd algemeen rechtsbeginsel van de autonomie van de procespartijen).
In aangelegenheden die de openbare orde niet raken, mag hij geen betwis-ting opwerpen die verband houdt met verval van recht of niet-eerbiediging van een vervaltermijn (artikel 1138, 2° van het Gerechtelijk Wetboek en het daarin vervat rechtsbeginsel van de autonomie van de procespartijen).
Hij moet onpartijdig en onafhankelijk zijn en hij mag de verdediging van een partij niet voeren of deze laatste geen advies geven, ook niet binnen het kader van een geding dat voor hem aanhangig is (artikel 6.1. van het EVRM en artikel 297 van het Gerechtelijk Wetboek).
Wanneer hij oordeelt in hoger beroep, is hij bovendien gehouden uitspraak te doen over de aan de eerste rechter voorgelegde betwistingen binnen de perken die partijen, door het hoofdberoep en het eventueel incidenteel beroep, hebben bepaald (artikel 1068, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek).
2. Artikel 88, tweede lid, WLO is niet van openbare orde, onder meer gelet op artikel 3 WLO. De termijn waarbinnen de verzekeraar krachtens artikel 88, tweede lid, WLO zijn kennisgevingsplicht moet nakomen is een vervaltermijn die niet de openbare orde raakt.
3. Uit de stukken waarop Uw Hof vermag acht te slaan (en die dateren van vóór het bestreden arrest) blijkt niet het element dat eiseres haar voornemen om verhaal in te stellen tegen verweerder niet ter kennis heeft gebracht aan verweerder zodra zij op de hoogte was van de feiten waarop dat besluit gegrond is.
Verweerder heeft in eerste aanleg dit element niet aangevoerd.
De eerste rechter maakt geen melding van dit element in zijn vonnis.
Het hoger beroep van verweerder bekritiseert dit vonnis niet op grond van zulk element.
Verweerder heeft zich in de procedure ten gronde niet beroepen op artikel 88, tweede lid, WLO of op de vervaltermijn die in dit artikel vervat ligt.
4. Door ambtshalve te beslissen een vraag met betrekking tot vermeld element op te werpen en door ambtshalve te beslissen tot de mogelijke toepassing van artikel 88 WLO, in het bijzonder het tweede lid ervan, schendt het bestreden arrest artikelen 702, 807, 1042, 1068, lid 1 en 1138, 2° van het Gerechtelijk Wet-boek, het in dit laatste artikel neergelegd algemeen rechtsbeginsel van de auto-nomie van de procespartijen en artikelen 3 en 88, tweede lid, WLO. De appelrechters waren ertoe gehouden te beslissen op basis van elementen die hen regel-matig waren voorgelegd en vermochten derhalve niet ambtshalve te beslissen een vraag met betrekking tot een ander element, hen niet voorgelegd, op te werpen, en ambtshalve te beslissen tot de mogelijke toepassing van artikel 88, tweede lid, WLO, zeker nu artikel 88, tweede lid, WLO niet van openbare orde is.
5. Het bestreden arrest schendt minstens de motivatieplicht door geen melding te maken van regelmatig in het debat voorgelegde elementen die de ap-pelrechters zouden toelaten te beslissen zoals aangegeven in het vorig punt. Door die elementen niet te vermelden kan Uw Hof niet nagaan of de appelrechters op wettige wijze aldus hebben beslist (schending van artikel 149 van de Grondwet).
6. Door te handelen zoals gesteld in het punt 4 hierboven, voeren de ap-pelrechters de verdediging van verweerder of geven hem advies om zich eventueel te beroepen op de bescherming die artikel 88, tweede lid, WLO hem biedt, waar-door zij partijdigheid en afhankelijk handelen, minstens een gewettigde schijn van partijdigheid en afhankelijkheid scheppen (schending van artikel 297 van het Ge-rechtelijk Wetboek en van artikel 6.1. EVRM)."
De eiseres heeft die grief als volgt in haar voorziening toegelicht :
"Het is vaste rechtspraak van Uw Hof dat de rechter ertoe gehouden is het geschil te beslechten overeenkomstig de daarop van toepassing zijnde rechtsregels. Hij moet de juridische aard van de door de partijen aangevoerde feiten en handelingen onderzoeken, en mag, ongeacht de juridische omschrijving, die de partijen daaraan hebben gegeven, de door hen aangevoerde redenen ambtshalve aanvullen, op voorwaarde, onder meer, dat hij zich enkel baseert op elementen die hem regelmatig zijn voorgelegd (zie onder meer Cass., 28 september 2012, R.W. 2013, 895, met conclusies van advocaat-generaal Christian Vandewal).
Uit de stukken waarop Uw Hof vermag acht te slaan (en die dateren van vóór het bestreden arrest : men mag uiteraard geen rekening houden met de con-clusie die verweerder na dit tussenarrest heeft neergelegd) blijkt niet het element dat eiseres haar voornemen om verhaal in te stellen tegen verweerder niet ter kennis heeft gebracht aan verweerder zodra zij op de hoogte was van de feiten waarop dat besluit gegrond is.
In die omstandigheden kon het bestreden arrest niet wettig ambtshalve be-slissen tot de mogelijke toepassing van artikel 88, tweede lid, WLO.
Artikel 88, tweede lid, WLO bevat een voorwaarde voor het recht van ver-haal van de verzekeraar (of een modaliteit voor de uitoefening van dit recht).
Wanneer partijen niet concluderen over het vervuld zijn van die voorwaarde (of die modaliteit) en er ook geen elementen in het debat voorliggen waaruit blijkt dat die voorwaarde (modaliteit) niet is vervuld, moet de rechter zich terughoudend opstellen wat betreft de vraag of aan die voorwaarde (modaliteit) is voldaan. Hij is, bij gebrek aan een betwisting betreffende die voorwaarde en aan vermelde elementen in het debat, niet ertoe gehouden om, bij het beoordelen van de vordering van de verzekeraar, de vervulling van die voorwaarde vast te stellen en hij moet dus niet een dergelijke betwisting opwerpen.
Dit zich terughoudend opstellen is bovendien vereist omwille van het feit dat artikel 88, tweede lid, WLO niet van openbare orde is. De sanctie van het verval van het recht van verhaal en van de niet-naleving van de vervaltermijn, vervat in artikel 88 , tweede lid, WLO, belangen dus niet de openbare orde aan , zodat de rechter niet mag beslissen een betwisting op te werpen betreffende het verval van het recht van verhaal van de verzekeraar en vermelde vervaltermijn".
3.- De aldus tegen het arrest van het Hof van beroep te Gent van 25 okto-ber 2012 geformuleerde grief houdt in dat het Hof van beroep te Gent, door ambtshalve te beslissen tot de mogelijke toepassing in het geschil van artikel 88 WLO, niet gehandeld heeft als een onpartijdige en onafhankelijke rechter, min-stens een gewettigde schijn van partijdigheid en afhankelijkheid heeft geschapen en aldus artikel 6.1. EVRM heeft geschonden.
4.- Voor de appelrechters (het verwijzingshof) heeft de eiseres in haar re-gelmatig op 28 december 2015 neergelegde synthese besluiten na cassatie laten gelden dat haar recht op een eerlijk proces zou worden miskend indien aan de verweerder zou worden toegelaten om voor het verwijzingshof zich voor het eerst te beroepen op artikel 88, tweede lid, WLO (p. 7). Door zulks toe te laten zou de verweerder immers voordeel halen uit de onwettigheid begaan door het Hof van beroep te Gent bij het ambtshalve opwerpen van de mogelijke toepassing van arti-kel 88, tweede lid, WLO, onwettigheid die erin bestaat dat dit hof afhankelijk en partijdig heeft gehandeld minstens een gewettigde schijn van partijdigheid en afhankelijkheid heeft geschapen.
5.- Door te weigeren na te gaan en te beslissen of het Hof van beroep te Gent, door ambtshalve de mogelijke toepassing van artikel 88, tweede lid, WLO op te werpen, afhankelijk en partijdig is opgetreden en aldus artikel 6.1. van het EVRM heeft geschonden en door te beslissen dat het recht van de eiseres op een eerlijk proces niet wordt geschonden omdat de eiseres voor het verwijzingshof haar middelen van verdediging kan voorbrengen en uit niets blijkt dat de verweer-der voor het verwijzingshof niet het vervallen verklaren van de regresvordering van de eiseres kan opwerpen, maar dat integendeel artikel 807 van het Gerechte-lijk Wetboek dit toelaat, is de beslissing van het bestreden arrest, volgens dewelke het recht op een eerlijk proces van de eiseres niet is geschonden, niet naar recht verantwoord (schending van artikel 6.1. EVRM en, voor zoveel als nodig, van de andere wetsbepalingen waarvan de schending wordt ingeroepen).
Inderdaad, krachtens artikel 6.1. EVRM, dat primeert op alle nationale re-gels inzake procedure die aan de verweerder toelaten om voor het verwijzingshof voor het eerst de toepassing van artikel 152, tweede lid, van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen, voorheen artikel 88, tweede lid, WLO, op te verwerpen, dienden de appelrechters na te gaan of het recht van de eiseres op een eerlijk proces niet werd geschonden gedurende de procedure voor het Hof van be-roep te Gent, teneinde de gevolgen van zulke eventuele schending ongedaan te maken (ten deze door aan de verweerder het recht te ontzeggen om voor het ver-wijzingshof voor het eerst de toepassing van artikel 88, tweede lid, WLO, thans artikel 152, tweede lid, van de wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen op te werpen).
BIJ DEZE BESCHOUWINGEN,
Besluit ondergetekende advocaat bij het Hof van Cassatie dat het U beha-ge, Hooggeachte Dames en Heren, het bestreden arrest te vernietigen, de zaak en de partijen te verwijzen naar een ander Hof van beroep, kosten als naar recht.
24 april 2017
• Cass. 7 november 2016, AR C.16.0067.N, AC 2016, nr. 624;
• Cass. 8 december 1966, Pas., 1967, I,434
