“In pari causa turpitudinis cessat repetitio”: Vrij vertaald: "bij gelijkwaardig schandalig gedrag is er geen plaats is voor teruggave.". Preciezer vertaald: "wanneer zowel eiser als verweerder zich schandalig (lees strijdig met de openbare orde) hebben gedragen kan er niets worden teruggegeven".
Het adagium is een tempering van de gevolgen van de nietigheid van de overeenkomst. De algemene regel van het gevolg van de nietigverklaring van een overeenkomst bestaat erin dat de partijen dienen teruggeplaatst in de oorspronkelijke toestand alsof er nooit een overeenkomst was geweest. De nietigverklaring van een lening bijvoorbeeld impliceert de nietigheid aldus dat de lener de uitlener het uitgeleende bedrag dient terug te geven onder aftrek van alle betaalde interesten en kosten. Soms is dit terugdraaien onmogelijk of onwenselijk.
Welnu, het adagium “in pari causa turpitudinis cessat repetitio verschaft de rechter de mogelijkheid (niet de verplichting) om bij nietigverklaring van een overeenkomst, de teruggave van reeds nagekomen prestaties af te wijzen, in het geval dat beide partijen even onfatsoenlijk gehandeld hebben, dan wel indien de overeenkomst strijdig is met de openbare orde of de goede zeden.
De rechter kan dit adagium ook toepassen wanneer de rechter oordeelt dat de teruggave aan een partij een voordeel verschaft dat niet overeenstemt met de preventieve rol van art. 1131 B.W.(stellende dat een verbintenis, aangegaan zonder oorzaak of uit een valse oorzaak of uit een ongeoorloofde oorzaak, geen gevolg kan hebben), hetzij omdat de rechter oordeelt dat de sociale orde vereist dat één van de contractpartijen zwaarder dient gestraft (Cass. 24 april 1976)
In pari causa is aldus een bijkomend instrument van sociale ordening, dat primeert op het belang van de partijen (J.M. Smits, Inhoud van de overeenkomst naar Belgisch en Nederlands Recht, n° 74, p. 228) en kijkt vooral terug naar de (ongeoorloofde) oorzaak en/of het voorwerp van de verbintenis.
Het adagium "In pari causa" stelt aldus volgens de rechtsleer dat de feitenrechter die tot de absolute nietigheid van een verbintenis beslist, aanvullend kan (facultatief) beslissen om in gevallen waarin alle partijen deelachtig zijn aan de oorzaak van die nietigheid; af te wijken van het principe dat overeenkomstig het beginsel van de retroactieve werking van de nietigheidssanctie bij nietigheid van die verbintenis. Aldus kan de rechter verhinderen dat het reeds gepresteerde wederzijds moet worden teruggegeven (‘restitutio in integrum);
- hetzij omdat hij van oordeel is dat de teruggave de preventieve functie van de uitgesproken volstrekte nietigheid in het gedrang zou brengen;
- hetzij omdat hij meent dat de sociale orde vereist dat een van de medecontractanten in het concrete geval zwaarder moet worden getroffen;
(P. Van Ommeslaghe, Droit des obligations, I, Brussel, Presses Universitaires de Bruxelles – ULB, 1992, 1985/133-137; W. VAN GERVEN en S. COVEMAEKER, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 2001, 92 en Cass. 8 december 1966).
De discretionaire macht van de rechter om het adagium al dan niet toe te passen wordt niet beoordeeld op basis van de bedoeling en de belangen van partijen, maar op basis van de sociale rol die de sanctie van de absolute nietigheid heeft in te vullen, ter preventie en ter ontrading van verder ongeoorloofd en/of op coërcitief ten einde één van de partijen strenger straffen voor diens laakbare gedrag en belangen, maar daarentegen wel voor de sociale rol die de sanctie van de absolute nietigheid heeft in te vullen, zowel naar preventie toe (namelijk het ontraden van het ongeoorloofde gedrag), als op coërcitief vlak in de overweging één van de partijen strenger straffen voor zijn laakbare gedrag (op grond van een gevoel van sociale rechtvaardigheid).
Het adagium “in pari causa turpitudinis cessat repetitio” (en haar facultatieve toepassing): mag niet verward worden met de verplichte toepassing van het adagium ‘Nemo auditur propriam turpitudinem allegans’. Het nemo auditur adagium betekent dat niemand (in rechte) kan worden gehoord wanneer hij zich op zijn eigen schuldige (beter: ongeoorloofde) bedoelingen beroept.
Toepassing: Bij nietigverklaring van een zwart-geldbeding bij verkoop wegens prijsbewimpeling kan (facultatief) de rechter toepassing maken van het adagium ‘in pari causa’ en kan hij derhalve, beslissen om de vordering tot teruggave van het zwart geld af te wijzen.
Los hiervan zal een verkoop met (deels) zwart geld doorgaans tot de integrale nietigheid van de koop-verkoopovereenkomst aanleiding geven door de onverbreekbare verbondenheid van de verschillende verbintenissen van het koopcontract (In pari caus slaat slechts op de mogelijkheid van de rechter om na nietigverklaring van het zwartgeld-beding te stellen dat er geen aanleiding bestaat tot teruggave van het zwart geld, weze het dat deze partiële nietigheid dan weer in de regel zal leiden tot integrale vernietiging van de koop-verkoop, omdat de samenstellende verbintenissen onderling onverbrekelijk zijn verbonden (F. Bruloot, Prijsbewimpeling bij onroerend goed, NjW 2007, 386, Jurabibliotheek).
Het adagium "in pari causa..."staat een nietigverklaring niet in de weg, maar kan hoogstens gevolgen hebben op het niveau van de restitutieve verbintenissen na de nietigverklaring.
Het adagium "in pari causa" slaat niet op de ontvankelijkheid maar op de grond van de vordering.
De leer van de doelgebonden nietigheid
De leer van de doelgebonden nietigheid behelst
dat niet automatisch aan de miskenning van een rechtsregel van openbare orde de nietigheidsanctie mag worden verbonden.
Hierbij wordt thans uitgegaan van de doelgebonden nietigheid. Deze theorie behelst dat de nietigheid moet bijdragen tot het doel die de onderliggende miskende rechtsregel beoogt.
Volgens de leer van de doelgebonden nietigheid dient de rechter de overeenkomst overeind te laten indien het ongeoorloofd karakter van de overeenkomst, rechtshandeling of fout op een minder drastische wijze kan worden ongedaan gemaakt.
Aldus blijft een overeenkomst overeind indien de overtreding van een norm door een kleine ingreep technisch kan opgelost worden, wanneer de norm in de zin van het doel van de norm kan worden hersteld. Wanneer met andere woorden een nietigheid kan geregulariseerd worden, is aldus de nietigheid noch wenselijk noch passend.
Een nietigheidssanctie dient derhalve doelgebonden te zijn. Dit heet het doelgebonden karakter van de nietigheidssanctie.
Aldus dient de nietigheid niet de gehele overeenkomst te treffen maar slechts een deel ervan.
Hiervan werd reeds eerder toepassing gemaakt in de rechtspraak:
Cass. 4 januari 2019, AR C.18.0045.N; Cass. 10 september 2018, AR C.18.0073.N; Cass. 23 november 2017, AR C.17.0389.N; Cass. 25 juni 2015, AR C.15.008.F; Cass. 23 januari 2015, AR C.13.0579.N. Zie ook T. TANGHE, Gedeeltelijke ontbinding en vernietiging van overeenkomsten, Antwerpen, Intersentia, 2015, 224.
In een ontwikkeld rechtssysteem resulteert nietigheid niet tot volledige destructie, maar slechts tot een op maat gemaakte correctie. Een sanctie hoeft inderdaad niet absoluut te zijn en dient in verhouding te zijn met het normdoel van de regel.
Een en ander ligt ook in de lijn van de Antigoonleer die zowel in strafzaken als in burgerlijke zaken sinds toch al enige tijd is ingeburgerd en die de trend duidelijk maakt dat de nietigheidssanctie en de daaruit voortvloeiende rechtsgevolgen op maat dienen toegepast.
Maar ook in het oude recht kon via een omweg tot de relativering van de sanctie van de nietigheid worden gekomen via de al de regel “in pari causa turpitudinis cessat repetitio”. Op basis hiervan kan de rechter een teruggave (restitutio) afwijzen, die nochtans het logische gevolg zou moeten zijn van de absolute nietigheid. Ook volgens deze theorie diende nietigheid bij te dragen tot het doel van de norm waarbij de sanctie een preventieve functie moet hebben.
Wanneer een sanctie nu niet bijdraagt tot dit normdoel en het risico zou hebben om een partij onevenredig te bestraffen op een wijze die niet bijdraagt tot de naleving van de norm, past het eerder aan te passen en te corrigeren dan volledig op te blazen en aldus te vermijden dat de andere partij een onevenredig voordeel bekomt. (Cass. 15 februari 2016, AR C.14.0448.F; Cass. 24 september 1976, Arr.Cass. 1977, 98; Cass. 8 december 1966, Arr.Cass. 1967, 450. Voor enkele twistpunten en strekkingen over deze toverspreuk, zie bijv. I. CLAEYS, “Nemo auditur en in pari causa: enkele twistpunten” (noot onder Cass. 5 september 1996), Rec.Cass. 1997, 218-224.).
De al te harde gevolgen van een nietigheid zouden er bovendien toe kunnen leiden dat het inroepen van een nietigheidsgronden een indirect rechtsmisbruik zou kunnen uitmaken (Cass. 24 juni 2010, AR C.09.0065.N. Zie ook C. DE WULF, “De draagwijdte van het recente cassatiearrest in verband met de mededeling van het bodemattest” (noot onder Cass. 24 juni 2010), T.Not. 2010, (575) 578; J. DEL CORRAL, “Nietigheid als sanctie wegens miskenning van de informatieplicht van art. 101 Bodemdecreet: te pas en te onpas” (noot onder Cass. 24 juni 2010), RW 2010-11, (1521) 1522-1525).
De leer van de doelgebonden nietigheid kan dus worden samengevat door te stellen dat de doelstelling van een rechtsregel de maatstaf moet zijn bij de vraag in hoeverre de gevolgen reiken van de nietigheidssanctie.
Een en ander komt neer op een nieuwe tendens waarbij de aard van een rechtsregel ondergeschikt wordt aan de doelstellingen ervan.
Anderzijds kan er toch worden aan herinnerd dat een rechtsregel die de openbare orde als aard heeft, eveneens als doelstelling de openbare orde heeft en de openbare orde dus slecht gediend is door een al te stringente toepassing van de rechtsnorm, juist omwille van de aard zelf.
Dura lex, sed lex, mist het pragmatisme en de utilitaire werking die het moderne recht vandaag dient te hebben en te kenmerken.
Dit sluit ook onmiddellijk aan bij de verwachtingen van de burger inzake justitie, die zich blijft ergeren aan de gevolgen van al te strikte regeltjes en procedures die tot ongewenste gevolgen kunnen leiden en waarbij de burger het recht wil zien als naleving van de essentie van het beschermde belang en niet van het formalisme op zich. Strikte procedure en formalisme kunnen anderzijds wel de rechten van de burger beschermen, doch mogen geen doel op zich zijn en mogen diezelfde burger geen wrange nasmaak van onrechtvaardigheid verschaffen
Opgelet: Deze tekst omvat slechts een gedeeltelijke inhoud
Word ook lid en lees onbeperkt alle bijdragen.
Het Hof van Beroep te Brussel, aanvullende kamer 1S, (wet van 9 juli 1997), Na beraad spreekt het volgend arrest uit : A.R. Nr. 2005/AR/2197 Rep.nr.: 2008/ IN ZAKE VAN : Kamer 1S De GEMEENTE…
I. VoorgaandenHet geding tussen de partijen betreft een ongeval van 22 september 2009 omstreeks 13.54 uur te Antwerpen op de Ring, meer bepaald rijdende in de richting van Gent en…
Beoordeling A. Betreffende BVBA G. 1. In het tussenvonnis (p. 4, punt 8) werd al gezegd dat BVBA G. niet betwist dat zij de werken uitvoerde, maar dat zij wel haar aansprakelijkheid…
R.D. en R.H. t/ NV K.V. en NV A.B. Gelet op de geding inleidende dagvaarding, op 29 januari 2019 betekend (...); Gelet op het verzoekschrift tot vrijwillige tussenkomst, op 20 augustus 2019 neergelegd ter…
Voor een toepassingsgeval en tevens bron van deze bijdrage zie Pol. Gent, 27.06.2011, Tijdschrift van de Vrederechters, 2012, 536/168 met noot van I. Boone, betrokkenheid van een tramvoertuig bij een…
Politierechtbank te Brugge, 4e bis Kamer – 6 juni 2008 N.O. t/ NV K.V. ... 1. Op 21 maart 2007 deed eiseres (o 13 mei 1924) aangifte bij de politie omtrent het feit…
NV B.B. t/ NV E. I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis in hoger beroep van de Rechtbank van Eerste Aanleg Antwerpen, afdeling Antwerpen, van 8 oktober 2018. ... III…
CV P&V t/ NV O. ... 2. Voorwerp Het hoger beroep strekt ertoe het bestreden vonnis te hervormen, de vordering van appellante ontvankelijk en gegrond te verklaren en geïntimeerde te veroordelen om haar…
A. (…) B. Beoordeling 1. Voornaamste feitelijke elementen en antecedenten De vordering vindt haar oorsprong in feiten die zich op 6 maart 2008 omstreeks 19u52 hebben voorgedaan langs de Torhoutsesteenweg te…
1. Voornaamste feitelijke gegevens Op 27 juni 2006 om 07.55 uur deed zich een zwaar verkeersongeval voor te Wingene op het marktplein ter hoogte van het kruispunt met de Kerkstraat. G.D…
Te dezen bleek dat het slachtoffer van zelfsprekend de tram had gezien (de aanwezigheid van de tram was immers de reden waarom zij plots de straat overholde) en dat de…
Zie ter zake ook Politierechtbank Antwerpen, 9 juni 2010, tijdschrift van de politierechters, 2011, 172. • Zie ook Pol. Brugge 04/04/2011, R.W. 2012-2013, 555 H.C. t/ NV De Lijn en V.L. ... A…
O.W.R t/ NV A.B. I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen een vonnis, op 19 februari 2008 in hoger beroep gewezen door de Rechtbank van Eerste Aanleg te Antwerpen. ... III…
Tekst arrest 28/11/2008 I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest, op 28 maart 2007 gewezen door het Hof van Beroep te Antwerpen. Afdelingsvoorzitter Robert Boes heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal…
I. Voorgaanden Het geding tussen de partijen betreft een aanrijding van 7 oktober 2008 omstreeks 18.40 uur te Antwerpen op het kruispunt van de afrit Ring met de Groenendaallaan. Daarbij waren…
Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P.18.1282.N G P V O, beklaagde, eiser, I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis in hoger beroep van de correctionele rechtbank Antwerpen, afdeling Antwerpen, van…
Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P.18.1256.N N R N P, beklaagde, eiser, I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis in hoger beroep van de correctionele rechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge, van…
G.L.D.S. I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen een vonnis in hoger beroep van de Correctionele Rechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge, van 23 november 2018. ... II. Beslissing van het Hof Beoordeling Eerste middel 1. Het…
I. De FeitenUit de voorgebrachte stukken, waaronder een aanrijdingsformulier, blijkt dat om 17.50 uur beide voertuigen de Hendrik Consciencestraat in de richting van de Speecqvest volgden. Beide bestuurders wensten er…
NV A.B. t/ D’H. E. Eiseres oefent tegen verweerder, haar verzekerde, regres uit voor de schadeloosstellingen die zij aan derde benadeelden betaalde ingevolge een door verweerder op 14 oktober 2016 te Aalst-Nieuwerkerken…
NV A.D. t/ C.A. I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen een vonnis, op 6 februari 2008 in hoger beroep gewezen door de Rechtbank van Eerste Aanleg te Luik. ... III…
Een lijfrente wordt in de rechtsleer omschreven als een rechtsverhouding krachtens welke een persoon aan een andere persoon verplicht is tot een periodieke uitkering van een geldbedrag, gedurende het leven…
Il. Beroepen vonnis Investeren in andermans woning verrijking zonder oorzaak waarbij de kosten de normale lasten in de huishouding overschrijden - verrijking zonder oorzaakWanneer de uitgaven van de ene feitelijke…
PrincipesDe vastgoedmakelaar heeft recht op commissieloon in dien de beoogde verkoopovereenkomst effectief tot stand komen ten gevolge van zijn tussenkomst De vastgoedmakelaar heeft recht op commissie wanneer de koop met…
T.D. t.\ P.W. en N.V. II. Feiten en vorderingen 1. Eiser voert aan dat hij, in de zomer van 2011, verschillende (telefonische) contacten heeft gehad met verweerders met betrekking tot…
E. t./ B. bvba( ... )Antecedenten1. Het geschil vindt zijn oorsprong in een overeenkomst van "verkoopstoelating - verhuring van diensten", door de partijen ondertekend op 2 juli 2010.1.1. Met deze…
Rechtspraak: • Hof van Cassatie, 1e Kamer 2 februari 2006, RW 2008-2009, 926 .... III. Beslissing van het Hof Beoordeling Eerste middel 1…
Elfri.be bestaat als site sinds 2003. Sinds 15 augustus 2018 werkt de site in haar nieuwste editie met Arc3c als uitgever. Nieuw is de https omgeving, het dynamisch karakter, web 3 .0 technologie, betere zoekmogelijkheden en een 40 tal nieuwe functies. De site wordt inhoudelijk voortdurend, lees dagelijks, aangepast en aangevuld met de recentste wetswijzigingen, nieuwe rechtspraak en nieuwe rechtsleer. Bijna alle rechtspraak die in België aandacht krijgt is terug te vinden op de elfri.be. Anders dan andere dure websites, hebben we een technologie uitgewerkt waarbij de gezochte informatie onmiddellijk wordt verschaft door een gewone vraagstelling in gewoon Nederlands, het weze op de site zelf, het weze gewoon in Google. Wij spreken uw taal en werken niet met onbegrijpelijke of onlogische boomstructuren die verwijzen naar documenten die ofwel niet relevant, ofwel niet kunnen gelezen worden. Om volledige informatie met bronnen, rechtsleer, rechtspraak en wetgeving, kan u een vrij goedkoop abonnement nemen (reeds mogelijk vanaf 1 maand)
In een procedure wordt principieel geoordeeld op basis van het gerechtsdossier zoals gestaafd middels stukken die door partijen worden neergelegd. De conclusies houden de middelen in tot ondersteuning van de eis…
Bronnen en referenties Bücherhexe (2007). Paul Watzlawick. Wikipedia die freie Enzyklopädie. Verkregen 04-02-2007 van http://de.wikipedia.org/wiki/Paul_Watzlawick ExplicitImplicity (2007). Paul Watzalwick. Wikipedia, the free encyclopedia. Verkregen 04-02-2007 van http://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Watzlawick Auteur onbekend (2006). Uittreksel van ‘De…
Artikel 213 Burgerlijk wetboek stelt: “Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht, zij zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd”. Deze bepaling werd opgenomen in Hoofdstuk VI Wederzijdse rechten en verplichtingen…
De regels betreffende de foutaansprakelijkheid worden weergegeven in de artikelen 1382 en 1383 oud Burgerlijk Wetboek. Volgens deze artikelen dient degene die door zijn fout of nalatigheid aan een ander schade…
Een nietig verklaarde overeenkomst kan voor partijen geen grondslag van rechten en verplichtingen zijn. De nietige overeenkomst kan ook niet aan derden worden tegengeworpen. Bovendien werkt een nietige rechtshandeling terug…
Hoe kan men onroerende goederen verkrijgen door verkrijgende verjaring? voorwaarden: - een voortdurend bezit - een onafgebroken bezit - een openbaar bezit - een niet dubbelzinnig bezit - een bezit als eigenaar…
ONTLEDING LASTER ONDER DE GELDING VAN HET Sw. 1867 • Laster bestaat erin aan een persoon kwaadwillig een bepaald feit ten laste te leggen dat zijn eer kan krenken of hem…
Voorbeelden van beschikkingen: uittreksel uit het gerechtelijk wetboek: Art. 98. Wanneer een rechter wettig verhinderd is of er een plaats van rechter openstaat in een rechtbank van eerste aanleg of van koophandel…
Principieel is in toepassing van het WER een persoonlijk faillissement van een (ex) bestuurder (nieuwe naam voor zaakvoerder) mogelijk, los van het faillissement van de onderneming waarin deze optrad. Boek I…
Nr. P.15.0880.N H J, inverdenkinggestelde, eiser, tegen H W, burgerlijke partij, verweerder. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent…
Art. 474 Sw. 2024 (Inwerkintreding 8 april 2026) Verzwarende factoren van diefstal en afpersing stelt: “Bij de keuze van de straf of maatregel en de zwaarte ervan voor een in deze…
Middelenverbintenis of inspanningsverbintenis: (Mittelverpflichtung) een verbintenis waarbij de verplichting van een partij erin bestaat om naar best vermogen te handelen, zonder dat een resultaat gegarandeerd wordt. (vb. geneeskundige behandeling) resultaatsverbintenis: verbintenis waarbij…
De OBSI schaal, wordt soms afgekort als de schaal mbt de wijze waarop volledige blindheid,.... wordt vastgesteld (KB 08/02/2006. Dit verkort opschrift mag geen verwarring stichten. De lijst betreft niet…
Bekom toegang tot alle informatie op deze website
Met een abonnement krijgt u toegang tot een schat aan bijkomende informatie (vaak elders niet te vinden), lezen van de volledige teksten zonder beperkingen, verwijzingen naar wetten, rechtspraak en wetten, antwoorden op nog meer vragen, opzoekingen allerhande mogelijkheid tot knippen, plakken, afdrukken, modellen, tips, trics, aandachtspunten professioneel gedeelte en zoveel meer.
Met een abonnement (vanaf 5,95 euro per maand) heeft u steeds een professionele juridische bibliotheek met 25.000 bijdragen ter beschikking
BVBA Advocatenkantoor Elfri De Neve
Stationsstraat 29 - 9700 Oudenaarde
voor afspraak 055/31.86.47
Fax: 055/31.14.03
U heeft geen toegang tot knippen, plakken, opslaan, printen, downloaden, raadpleging archief, sociaal netwerk, vacaturedienst slechts gedeeltelijke toegang tot deze pagina. Om hiervan gebruik te maken van deze functies en diensten dient u u een pro-abonnement te nemen. klik hier voor de verschillende formules