De oikos, meervoud oikoi staat in het klassiek Grieks voor huis, familie, gezin, huishouden (cf. economie) en landgoed.
De oikos werd aanzien als hoeksteen van de samenleving in de oudheid.
In het Klassieke denken werd de oikos geplaats tegenover het overheidsgezag, (polis in Griekenland en Imperium in Rome). Polis en oikos hadden overeenkomsten, maar ook soms tegenovergestelde belangen.
Het woord "economie" is overigens afgeleid uit de samenstelling van de woorden "oikos" en "nomos" (verdelen, beheren)
Vandaag wordt "oikos" gebruikt om een samenleving aan te duiden op grond van het type economie.
Als sociale eenheid bestond de oikos in de klassieke oudheid in Griekenland uit de inwoners van een huis, man, vrouw met hun kinderen, maar eventueel ook grootouders en vrouwelijke familieleden. de slaven, de grond, de gebouwen, het landbouwmateriaal, de opslagplaatsen, de graven. De vrienden die langere tijd logeerden en concubines van het gezinshoofd konden ook deel uitmaken van een oikos.
Samenstellingen van de oikos konden veranderen, maar de basis bestond uit de man en vrouw. De man was hierbij als kurios, (in Rome Pater Familias) hoofd van het gezin, de schakel met de polis waar slechts mannelijke vrije burgers lid van konden zijn.
In een breder begrip werd met oikos het bezit van een man bedoeld. Dit kon dan ook buiten het fysieke huis of oikia liggen. Volgens Aristoteles was de oikos autarkisch (zelfvoorzienend) met een despotische heerser. Hij zag geen voordelen in het uitwisselen van goederen.
Anders dan het bestuur van de polis (politiek) is de oikos niet democratisch. Volgens Oeconomica is de oikos een monarchie, terwijl de polis bestaat uit vele heersers, waarbij er in de polis geen onderscheid is tussen heersers en onderdanen.
Volgens de in de sociologie gebruikelijke definitie van Weber is de oikos:
- een autoritair huishouden;
- gericht op behoeftebevrediging van de heer, niet op kapitalistische verwerving, ook al is er een marktgerelateerde onderneming aan verbonden;
- in zijn meest pure vorm autarkisch.
zie ook: www.elfri.be - Artikel - Oikos en ethiek als redmiddel uit de economische crisis