A. De verbeurdverklaring onder de gelding van het Sw. 1867Een onderscheid dient gemaakt tussen de inbeslagname in strafzaken en de verbeurdverklaring.
Het beslag in strafzaken is een bewarende maatregel die ertoe strekt te vermijden dat de betrokkene zich ontdoet van de opbrengsten van het misdrijf tijdens het onderzoek. Aldus wordt de latere verbeurdverklaring "veilig gesteld".
Het beslag kan gelegd op vermogensvoordelen die rechtstreeks uit het onderzochte misdrijf voorkomen. het kan evenwel ook gelegd op goederen of gelden die geen verband vertonen met het onderzochte misdrijf maar die werden verworven door de vermoedelijke opbrengst van het misdrijf. Dit heet het strafrechtelijk beslag bij equivalent.
Het strafrechtelijk beslag maakt geen eigendomsoverdracht uit. Beslag is strafzaken is een louter bewarende maatregel in het kader van het onderzoek.
De verbeurdverklaring is nadien facultatief of verplicht.
Let wel, er is geen voorafgaandelijk beslag nodig om later verbeurd te verklaren..
De verbeurdverklaring is verplicht voor:
1. de zaken die het voorwerp van een misdrijf uitmaken, en die welke gediend hebben of bestemd waren tot het plegen van het misdrijf, wanneer zij eigendom van de veroordeelde zijn,
Bijvoorbeeld: drugs, met bedrog verkochte koopwaar, geld dat door middels bedrog of afpersing oplichting werd verkregen, moordwapen, voertuig van de dader gebruikt bij een bankoverval, computer van de dader gebruikt bij informaticafraude,…
2. de zaken die uit het misdrijf voortkomen,
Bijvoorbeeld: de vervalste koopwaar, valse munten valse waardepapieren, gestolen
Deze goederen moeten eigendom van zijn van de veroordeelde moeten. Aldus kunnen gestolen goederen (wel in beslag genomen worden waarna ze kunnen teruggeven aan de eigenaar) maar kunnen ze niet het voorwerp uitmaken van een verbeurdverklaring daar deze niet het eigendom zijn van de veroordeelde.
3. Voor de vermogensvoordelen uit witwasmisdrijven
De verbeurdverklaring is facultatief
Voor de de vermogensvoordelen die rechtstreeks uit het misdrijf (ander dan witwas waarvoor de verbeurdverklaring verplicht is) verkregen zijn, en dus voor de goederen en waarden die in de plaats ervan zijn gesteld en inkomsten uit de belegde voordelen.
Bijvoorbeeld: met losgeld gekocht goud of juwelen, de wagen gekocht met de opbrengst van geheelde goederen of inkomsten uit drugs.
Toepassing
De verbeurdverklaring geldt zowel voor natuurlijke personen als voor rechtspersonen.
Goederen in het buitenland kunnen eveneens door de Belgische rechter worden verbeurd.
Bewijsregeling inzake vermogensvoordelen
Het Openbaar Ministerie dient het bestaan aan te tonen van ernstige en concrete aanwijzingen zijn die het aannemelijk maken dat bepaalde vermogensvoordelen een illegale oorsprong hebben.
Hierna dient de betrokkene het bewijs te leveren dat dat de zaken waarop beslag werd gelegd niet voortspruitten uit de feiten of uit de inkomsten verworven door de feiten waarvoor wordt vervolgd of uit andere identieke feiten.
Schriftelijke vordering van het openbaar ministerie
Het Openbaar Ministerie dient een schriftelijke vordering in te stellen wanneer zijn beweerde vermogensvoordelen wil laten verbeurdverklaren in de gevallen waarin de rechtbank niet tot de verplichte verbeurdverklaring gehouden is. De vordering kan dus niet schriftelijk gesteld.
Verbeurdverklaring op goederen die niet kunnen teruggevonden worden.
Indien de goederen voorwerp van de verbeurdverklaring niet kunnen teruggevonden worden in het vermogen van de veroordeelde, zal de verbeurdverklaring betrekking hebben op een bedrag in equivalent.
Verbeurdverklaring op aangroei van vermogen:
Afzwakking van de gevolgen tot kaalpluk voor de verplichte verbeurdverklaring:
Gezien de verbeurdverklaring een aantasting kan maken op het eigendomsrecht dient de rechter een afweging te maken zodat er geen blinde kaalpluk kan geschieden.
Artikel 1. van het Eerste
Protocol bij het Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden. (Bescherming van eigendom) stelt:
Alle natuurlijke of rechtspersonen hebben recht op het ongestoord genot van hun eigendom. Niemand zal van zijn eigendom worden beroofd behalve in het algemeen belang en met inachtneming van de voorwaarden neergelegd in de wet en in de algemene beginselen van het internationaal recht.De voorgaande bepalingen zullen echter op geen enkele wijze het recht aantasten dat een Staat heeft om die wetten toe te passen welke hij noodzakelijk oordeelt om toezicht uit te oefenen op het gebruik van eigendom in overeenstemming met het algemeen belang of om de betaling van belastingen of andere heffingen en boeten te verzekeren.Wanneer een wapen dat gediend heeft om een misdrijf te plegen in beslag genomen en verbeurd verklaard wordt wringt zulks niet met het recht op eigendom.
Anders wordt het wanneer de verbeurdverklaring op vergaande wijze ingrijpt in de financiële toestand van de veroordeelde. Wil onze verbeurdverklaring binnen de wettelijke internationale norm blijven dan dient de balans gemaakt tussen de bescherming van de maatschappij enerzijds en het recht op eigendom anderzijds. Hierbij spelen onder meer mee:
- de houding van de eigenaar,
- de aard en ernst van het misdrijf
- het verband tussen de goederen en de inbreuk die plaatsvond.
- de ernst van de maatregel
- de mogelijkheid voor de betrokkenen om de disproportionaliteit of onredelijkheid van de overheidsinmenging aan te vechten.
Vaak brengt de verbeurdverklaring een volledige vermogensvernietiging met zich mee. Niet voor niets wordt gesproken van strafrechtelijke kaalpluk. Welnu één en ander is niet alleen strijdig met onze grondwet (art. 17) maar ook met de internationale rechtsregels die de algemene verbeurdverklaring (net zoals in art. 17 G.W.) verbieden. (EHRM 11 januari 2007, Mamidakis/Griekenland, § 44-48; EHRM 26 februari 2009, Grifhorst/Frankrijk en EHRM 9 juli 2009, Moon/Frankrijk).
Weliswaar kan facultatieve verbeurdverklaring worden gematigd, maar niet de verplichte verbeurdverklaring.
Het grondwettelijk hof oordeelde dat de afwezigheid van beoordelingsvrijheid van de bodemrechter om disproportionele verbeurdverklaring verplichte verbeurdverklaring de bepaling ongrondwettelijk maakt.
De wettelijke bepalingen inzake de verbeurdverklaring kunnen volgens de interpretatie van dit arrest ook zo worden gelezen dat het proportionaliteitsbeginsel ook dient toegepast bij de verplichte verbeurdverklaring.
Rechten van de burgerlijke partij en derden op de verbeurdverklaarde goederen
Verbeurd verklaarde goederen die eigendom zijn van derden of van de burgerlijke partij dienen aan deze derden of aan de burgerlijke partij teruggegeven. Indien deze goederen niet meer kunnen terug gevonden maar vervangen door goederen of gelden die hiervan in de plaats zijn gekomen, komen deze dan toe aan deze derden of aan de burgerlijke partij.
Deze derden kunnen hun rechten late gelden voor de rechtbank. Zelfs voorafgaandelijk aan de uitspraak kunnen derden zich richten tot de procureur met oog op een verzoek tot vrijgave van deze goederen of gelden. De wet voorziet voor derden de mogelijkheid zich zowel in het opsporingsonderzoek te richten tot de procureur des konings en in het gerechtelijk onderzoek tot de onderzoeksrechter met oog op de opheffing van een onderzoeksmaatregel. De rechter kan de verbeurdverklaring matigen door vermindering van de bedragen zodat de veroordeelde geen onredelijk zware straf opgelegd krijgt. Meer zelfs de rechter is hiertoe verplicht de verbeurdverklaring dermate afbreuk zou doen aan de financiële toestand van de persoon aan wie ze is opgelegd zodat ze een onevenredige maatregel vormt ten aanzien van het ermee nagestreefde wettige doel, waardoor ze een schending zou uitmaken van het eigendomsrecht.
Beslag en verbeurdverklaring zijn eveneens op vennootschappen van toepassing.
B. Verbeurdverklaring onder de gelding van Strafwetboek 2024voor de
verbeurdverklaring onder de gelding van het Strafwetboek 2024 in werking 8 april 2026 klik hier.