De Staat is vandaag de enige onregelmatige "erfgenaam". (contra: Cassatie 28/10/2016, AR C.15.0488.N, met noot, Belgische staat is geen regelmatige erfgenaam, De juristenkrant, 339, 7 december 2016, noot bij Cass. 28/10/2016. Dit cassatiearrest neemt het begrip "erfgenaam" voor de Belgische staat op de korrel, omdat de staat geen erfrechten maar soevereiniteitsrechten uitoefent).
Indien er geen erfgenamen zijn, of indien alle erfgenamen de nalatenschap hebben verworpen is de Staat de laatste in de rij om te erven.
Uittreksel uit het (nieuw) BW
"Art. 4.32 Erfloze nalatenschap:
Bij gebreke van erfgenamen vervalt de nalatenschap aan de Staat, zonder afbreuk te doen aan de rechten van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn."
De staat als onregelmatige erfgenaam
De Belgische staat is een onregelmatige erfgenaam. De onregelmatige erfgenaam (vandaag is enkel de staat nog een onregelmatige "erfgenaam"). De staat (voorzover zij als erfgenaam kan genoemd worden), is de enige en als enige erfgenaam die de inbezitstelling moet vragen aan de rechtbank. De overheid is verplicht de schulden te betalen, in de mate dat er actief is. Indien de schulden groter zijn dan het actief, krijgt de staat niets en wordt het actief verdeeld onder de schuldeisers volgens hun aandeel in het passief, onverminderd de rechten van voorrang.
Onderscheid tussen de erfloze nalatenschap en de onbeheerde nalatenschap
– de erfloze nalatenschap is een nalatenschap zonder bloedverwanten in erfelijke graad, zonder langstlevende echtgeno(o)t(e), en zonder een algemene legataris.
De onregelmatige erfgenaam (de Belgische staat) vordert de inbezitstelling. Na betaling van de schulden komt het actief (eventueel na realisatie) toe aan de Belgische staat na betaling van de schulden zullen betaald worden, de goederen zullen verkocht worden. De Belgische staat zal instaan voor de aangifte van de nalatenschap. Bij de erfloze nalatenschap gaat de staat uit van de veronderstelling dat er meer actief dan passief is.
Later opduikende erfgenamen kunnen ondanks de inbezitstelling door de staat alsnog de erfenis opeisen binnen een termijn van dertig jaar.
Een onbeheerde nalatenschap is een erfloze nalatenschap waarbij de nalatenschap door niemand en dus ook niet door de Belgische staat wordt opgeëist. Immers de Belgische staat gaat niet tot aanvaarding over wanneer de schulden hoger zijn dan de baten. Elke schuldeiser in de nalatenschap of de procureur des konings kunnen dan voor de rechtbank de aanstelling van een beheerder van de onbeheerde nalatenschap vorderen. Deze beheer heeft tot taak om die “onbeheerde” nalatenschap te vereffenen ten belopen van het actief volgens het aandeel van de schuldeisers in het passief.