Opschorting en uitstel
De strafrechter beschikt over een grote waaier aan mogelijkheden tot bestraffing. Naast de geldboete, werkstraf, de effectieve gevangenisstraf, het elektronisch toezicht (sinds kort als autonome straf), naast bijkomende straffen zoals de verbeurdverklaring, kan de rechter opschorting of uitstel verlenen van de straf.
Opschorting is de maatregel waarbij de rechter de beklaagde schuldig acht maar geen straf uitspreekt.
Uitstel is de maatregel waarbij de rechter de beklaagde schuldig acht, een straf uitspreekt maar waarbij deze straf niet effectief dient te worden uitgevoerd, voor zover er nadien geen nieuwe feiten worden gepleegd.
Zowel voor de opschorting als voor het uitstel bepaalt de rechter een ………termijn van 1 tot 5 jaar.
Zowel aan de opschorting als aan het uitstel kan de rechter probatievoorwaarden koppelen.
Probatieopschorting en probatieuitstel wanneer de rechter het voordeel van de opschorting of het uitstel van de straf toestaat, kan de rechter hieraan bepaalde voorwaarden opleggen die tijdens de proeftermijn dienen nagekomen te worden. In deze gevallen spreekt men niet van gewone opschorting of gewoon uitstel maar van probatieopschorting of probatieuitstel.
Soorten voorwaarden die de rechter kan opleggen.
De rechter beschikt over een zeer grote vrijheid om deze voorwaarden in te vullen.
Standaard wordt bijna steeds de verplichting opgelegd om samen te werken met de justitieassistent en gevolg te geven aan elke uitnodiging van de diensten van de justitieassistent naast het zich onthouden van het plegen van nieuwe misdrijven.
Deze voorwaarden kunnen verder aangevuld worden met bijvoorbeeld:
- een verplichte ontwenningskuur;
- het zich onthouden van drugsgebruik of alcoholgebruik;
- het volgen van een cursus (bijvoorbeeld een cursus impulscontrole);
- het vergoeden van het slachtoffer;
- het zoeken naar werk en het houden van de tewerkstelling in die zin dat de beklaagde niet om dringende redenen mag ontslaan worden;
- strikte medische of psychiatrische begeleiding volgen;
- maatregelen die kunnen doen bijdragen tot het beter bekomen van het inzicht van de beklaagde in het verkeerd karakter van de feiten en de gevolgen daarvan;
- verbod om bepaalde plaatsen bezoeken;
- verbod om met minderjarigen contacten te onderhouden;
- het zich onthouden van omgang met bepaalde milieus.
Het is een belangrijke taak van de verdediging om bij een vraag tot uitstel of opschorting zelf een voorstel van voorwaarden te bepalen. Deze dienen overlegd te worden met de cliënt, gezien de cliënt uitdrukkelijk met deze voorwaarden zal dienen in te stemmen.
Voorafgaand onderzoek.
De rechter kan zonder voorafgaand onderzoek de voorgestelde maatregelen dan wel maatregelen die hij vooropstelt opleggen mits de beklaagde hiermee akkoord gaat. Het is zeker niet onverstandig om reeds zelf voorafgaand aan de terechtzitting te beginnen met het volgen van bepaalde cursussen, de begeleiding van een psychiater in roepen, definitief stoppen met drinken of drugsgebruik, zich laten opnemen in een ontwenningskliniek, beginnen met afbetalen aan slachtoffer… dit alles komt de geloofwaardigheid en de bereidheid van de beklaagde ten goede en verhoogt de kans tot toekenning van de voorwaarden.
Maar de rechter kan zich terecht de vraag stellen of de beklaagde wel degelijk bereid is om deze voorwaarden na te komen en of de opgelegde voorwaarden wel kunnen nagekomen worden. Zo leggen heel wat rechters de verplichting op om een vaste verblijfplaats te hebben, werk te zoeken en ook te vinden.
Ten einde na te gaan in hoeverre de maatregelen opportuun zijn, kunnen na geleefd worden door de beklaagde, verenigbaar zijn met zijn beroep, zijn gezinssituatie, zijn gezondheidssituatie kan de rechter een sociaal onderzoek bevelen zoals uit te voeren door een justitieassistent die dan een maatschappelijk onderzoek zal uitvoeren en een aantal gesprekken zal hebben met de beklaagde waarnaar de justitieassistent een en ander in een rapport aan de rechter zal overhandigen.
Wanneer de rechter een sociaalonderzoek beveelt, wordt de zaak derhalve uitgesteld tot wanneer het justitieverslag aan de rechter kan worden overgemaakt.
Het toezicht op de naleving van de maatregelen.
Vooreerst kan de politie vaststellen dat de betrokkenen tegen de probatievoorwaarden in zich toch op bepaalde plaatsen gaat begeven en de voorwaarden niet nakomt. Het kan bij een eenvoudige politiecontrole gebeuren waarna de politie een en ander vermeldt aan het parket.
Elke persoon die onder probatievoorwaarden wordt gesteld krijgt een justitieassistent aangewezen. De justitieassistent begeleidt de beklaagde en nodigt deze regelmatig uit voor overleg. Op deze uitnodigingen dient steeds ingegaan te worden. Indien de beklaagde zich niet aanbiedt kan dit immers een reden zijn om de probatievoorwaarden in te trekken.
De justitieassistent heeft echter geen rechtstreekse bevoegdheid. De justitieassistent begeleidt, geeft raad, volgt op en maakt een verslag op voor de probatiecommissie. In dit verslag wordt de ontwikkeling van de beklaagde en de naleving van de probatievoorwaarden weergegeven.
Het is mogelijk dat bepaalde voorwaarden door gewijzigde omstandigheden niet meer kunnen nageleefd worden. In dit geval kan de probatiecommissie de voorwaarden aanpassen. De probatiecommissie mag echter nooit de voorwaarden verzwaren.
Finaal oordeelt de probatiecommissie of de opgelegde voorwaarden werden nageleefd. Indien de probatiecommissie vaststelt dat voorwaarden werden nageleefd vervalt de strafvordering op het einde van de proeftermijn.
Indien het gaat om opschorting, lees probatieopschorting zal de veroordeling zelf niet worden opgenomen in het strafregister.
Maar indien de probatiecommissie vaststelt dat de voorwaarden niet werden nageleefd meldt de probatiecommissie deze niet -naleving onmiddellijk aan de Procureur des Konings. De Procureur des Konings kan beslissen om de zaak terug naar de rechtbank te verwijzen.
In dit stadium zal de rechtbank beslissen of de opschorting al dan niet dient te worden herroepen. Indien de opschorting wordt herroepen kan de strafrechter een straf opleggen of kan hij nieuwe probatievoorwaarden voorstellen.
Wanneer het gaat over probatieuitstel zal bij naleving van de voorwaarden weliswaar de strafvordering vervallen, dit betekent dat de straf niet dient te worden ondergaan, maar wordt de veroordeling wel opgenomen in het strafregister.
Bij een probatieuitstel zal de probatiecommissie bij niet-naleving van de voorwaarden dit melden aan de Procureur des Konings die opnieuw de zaak naar de rechtbank kan verwijzen met bevoegdheid van de rechter om het uitstel te herroepen hetgeen dat betekent dat de gevangenisstraf of de geldboete effectief moet worden ondergaan of betaald.
Het hoeft geen betoog dat nieuwe feiten tijdens de proeftermijn kunnen leiden tot het intrekken van de opschorting of het uitstel.
Wie kan opschorting en uitstel vragen.
Opschorting kan slechts worden toegestaan aan die personen die nooit een gevangenisstraf van meer dan 6 maanden hebben ondergaan.
Het uitstel kan slechts verleend worden aan die beklaagde die geen gevangenisstraf van meer dan 12 maanden hebben ondergaan.
Uitgesloten straffen
Voor de verbeurdverklaring, de straf onder elektronisch toezicht, de werkstraf, de autonome probatiestraf en de vervangende straf, is geen uitstel van de tenuitvoerlegging toegelaten, zodat er ook geen bijzondere voorwaarde naan kunnen worden gekoppeld.
Het verbod de tenuitvoerlegging van de verbeurdverklaring uit te stellen is opgenomen in art. 52 van de SUO-Wet van 11 februari 2014, in werking getreden op 18 april 2014.
Het uitstel van de tenuitvoerlegging van de werkstraf is verboden geworden bij art. 37 van de tweede Potpourri-Wet van 5 februari 2016, inwerking getreden op 29 februari 2016.