Een regel van suppletief recht (synoniem: aanvullend recht: regelend recht of recht van suppletieve aard) is een rechtsregel die voorkomt in het geldend recht maar waarvan partijen bij overeenkomst kunnen afwijken. Deze rechtsregel is dus (slechts) van toepassing indien partijen dienaangaande niets anders zijn overeengekomen.
Tegenover de regels van aanvullend recht zijn er de regels van dwingend recht. Dit zijn de rechtsregel waarvan de partijen niet kunnen afwijken bij overeenkomst.
De wet is er om gevolgd te worden, niet een klein beetje, maar helemaal. Deze regel is evenwel niet steeds juist.
Aanvullend recht (ius despositum): Sommige rechtsregels zijn van aanvullend recht en voorzien dus enkel in bepalingen voor zover de partijen er niet anders over hebben geoordeeld. In dit geval zijn de partijen dus niet verplicht de rechtsregel te volgen, mits zij er contractueel andere regels op nahouden of onderling afspreken dat deze bepaalde regel van aanvullend recht niet tussen hen niet geldt. Regels van aanvullend recht vullen de regels aan waarover partijen niet (anders) zijn overeengekomen.
Convenances vainquent la loi
Door een convenance (oude term voor conventie of overeenkomst) kan afgeweken worden van de wet, waarbij de overeenkomst dan geldt in plaats van of aanvullend bij het gewone (gemene) recht.
Dit gewoon recht kan de wet zijn maar ook de gewoonte.
Voorbeeld Loysel, en ses instit. coûtum. liv. IV. tit. j. reg. 1. dit que convenances vainquent la loi, c'est - à - dire que par convention on peut déroger à ce qui est établi par la loi; ainsi quoique la coûtume de Paris établisse la communauté de biens entre conjoints, on peut convenir par contrat de mariage qu'il n'y en aura point: mais la convenance ou convention ne peut pas prévaloir sur un statut prohibitif négatif, tel par exemple, que l'article 282 de la coûtume de Paris, qui défend aux maris & femmes de s'avantager l'un l'autre, soit entre - vifs ou par testament.
Dwingend recht: Het merendeel van rechtsregels is van dwingend recht. Dit wil zeggen regels waarvan niet afgeweken mag worden.
Hoe kan men bepalen wanneer een regel van dwingend of van aanvullend recht is?
Voor het maken van onderscheid tussen een dwingende rechtsregel en een aanvullende rechtsbepaling zijn de volgende richtlijnen :
• Ofwel aangegeven in de wet zelf als bepaling van de wet zelf die verwijst naar het dwingend karakter, dan wel middels bewoordingen waaruit het imperatief karakter blijkt;
• Rechtsregels met die de openbare orde of de goede zeden raken zijn in het algemeen van dwingend recht, maar alle zaken van dwingend recht raken daarom niet de openbare orde.
• Vormvoorschriften zijn in de regel van dwingend recht;
• Maatregelen die de bescherming van een persoon tot voorwerp hebben zijn in de regel van dwingend recht;
• Voorschriften mbt de staat van personen zijn van dwingend recht;
• Strafrecht is van dwingend recht;
• Procesrecht is in de regel van dwingend recht;
• Vaak blijkt enkel uit de rechtspraak of de rechtsleer of een bepaling van dwingend recht is, dan wel van aanvullend recht.
Dwingend recht is geen synoniem van absolute nietigheid en aanvullend recht geen synoniem van relatieve nietigheid. Deze begrippen staan volledig los van mekaar.
Bepalingen van dwingend recht leiden daarom niet steeds tot een absolute nietigheid maar kunnen gesanctioneerd worden door een relatieve nietigheid.
Uittreksel uit het NBW
Art. 1.3 lid 3 Rechtshandeling
Er kan niet worden afgeweken van de openbare orde, noch van de regels van dwingend recht.
Is van openbare orde de rechtsregel die de essentiële belangen van de staat of van de gemeenschap raakt of die in het privaatrecht de juridische grondslagen bepaalt waarop de maatschappij berust, zoals de economische orde, de morele orde, de sociale orde of de orde van het leefmilieu.
Is van dwingend recht de rechtsregel die is vastgesteld ter bescherming van een partij die door de wet als zwakker wordt gehouden.
Samengevat:
• Dwingend recht:
De partijen kunnen bij overeenkomst niet afwijken van de bij wet voorziene bepalingen die van dwingend recht zijn.
• Aanvullend recht
De partijen kunnen bij overeenkomst wel afwijken van de bij wet voorziene bepalingen die van aanvullend recht zijn.
Synoniem voor aanvullend recht: regelend recht of suppletief recht of recht van suppletieve aard, ius despositum
De partijen hebben het recht om van de bij wet voorziene bepaling in een overeenkomst af te wijken
Het waarom van de regels van dwingend recht
Vertrekkende vanuit de gedachte van de vrije wil die aan de basis ligt van het burgerlijk recht, kan men zich de vraag stellen waarom deze contractuele vrijheid op diverse terreinen beperkt wordt door regels van dwingend recht.
Er zijn vooreerst de regels die de rechten willen beschermen van zwakkeren zoals consumenten, langstlevende echtgenoten, arbeiders en bedienden.
Daarnaast zijn er regels die de rechten van derden willen beschermen, ten slotte zijn er de regels die het Openbaar belang en het algemeen belang willen beschermen.