Wie een juridisch probleem heeft of wie slachtoffer wordt van een misdrijf, weet soms niet meteen waar naartoe. Het justitiehuis in uw buurt kan u op weg helpen. Het is daarbij belangrijk dat u weet welke hulp u mag verwachten.
Het vertrouwen van de burger in justitie is een oud zeer. Decennia lang heeft hij de indruk gehad dat justitie gepleegd werd in een ivoren toren achter gesloten muren.
Met de witte mars hebben de burgers een signaal aan justitie willen geven dat er dringend nood was aan openheid.
Naast de gesloten justitiepaleizen, heeft de wetgever toen open justitiehuizen ingericht, waar iedereen terecht kan voor een eerste juridisch advies. De verwachtingen waren zeer hoog gespannen, maar worden jammer genoeg niet helemaal ingelost (de kwaliteit van de antwoorden laat soms wat te wensen over, maar dat heeft vooral met personeelstekort te maken). Maar dit neemt niet weg dat de justitiehuizen een goede aanzet zijn om de burger met zijn talrijke vragen over justitie vooruit te helpen.
In een justitiehuis kunt u terecht voor drie belangrijke zaken:
1. Justitiehuizen verlenen aan de burger een 'eerstelijnsbijstand' onder de vorm van praktische inlichtingen, juridische informatie, een eerste juridisch advies of de verwijzing naar een gespecialiseerde dienst of instantie.
2. Wie slachtoffer wordt van een misdrijf kan er terecht op de dienst slachtofferonthaal.
3. Justitiehuizen zijn de plaats bij uitstek voor een bemiddeling in strafzaken.
Een eerste juridisch advies
De 'doorsnee' cliënt van een justitiehuis is de burger die geconfronteerd wordt met het recht in het algemeen en de gerechtelijke wereld in het bijzonder en hierbij met verschillende vragen blijft zitten.
Eerstelijnsbijstand
De justitiehuizen hebben voor de gewone burger vooral de taak gekregen om een open huis te zijn en een eerstelijnsbijstand te verschaffen voor de vele vragen die een gewone burger zich kan stellen in het kluwen van diverse wetten. In justitiehuizen zijn daarom advocaten aanwezig die op geregelde basis een antwoord geven op juridische vragen. Zijn er geen advocaten aanwezig, dan kunnen ook justitieassistenten informatie verschaffen en doorverwijzen naar de bevoegde diensten.
Maar wie bij een justitiehuis aanklopt, dient onmiddellijk te beseffen dat de dienstverlening die verleend wordt een loutere 4loketdienst4 is. U mag geen volledig uitgewerkt advies verwachten en dus ook geen kant en klare oplossing voor het gestelde probleem. Justitiehuizen zullen uw zaak niet zelf behandelen of uw dossier onderzoeken. Evenmin is een justitiehuis een dienst die u een tweede advies zal geven of die een brief voor u zal opstellen (op uw website in tekst De drempel van justitie verlaagd staat dat ze wel een brief opstellen. Misschien alleen heel eenvoudige zaken? <<<In praktijk wordt er soms wel geholpen bij de opstelling van een zeer eenvoudige brief in een zeer eenvoudige zaak>>> . In een ingewikkelde zaak mogen justitiehuizen u geen advies verschaffen en mogen zij u zelfs geen naam van een advocaat doorgeven. U kunt wel een lijst krijgen van advocaten gespecialiseerd in een bepaalde materie.
Justitiehuizen vervangen geen advocaten, zij vervangen geen procedures, en ze verschaffen geen uitgewerkte degelijke adviezen. Zij helpen u enkel op weg. Hun doel is de hoge drempel van de justitiepaleizen te verlagen, zodat elke burger beter geïnformeerd raakt om zijn rechten te laten gelden. Een greep uit de vragen waarmee u wél terecht kunt bij het justitiehuis in uw buurt, leest u in het kaderstuk Hiermee kunt u terecht in het justitiehuis.
Tweedelijnsbijstand
Naast de eerstelijnsbijstand die justitiehuizen verlenen is er ook een tweedelijnsbijstand (het vroegere pro6Deo-systeem). Justitiehuizen kunnen perfect uitleggen op welke wijze u beroep kunt doen op tweede lijnsadvies (maar zij bieden dat zelf niet!). Bij tweede lijnsbijstand wordt een uitgebreid juridisch advies verleend, eventueel gevolgd door een procedure.
Afhankelijk van uw inkomen kan tweede lijnsadvies geheel of gedeeltelijk gratis zijn. Om tweede lijnsadvies te krijgen, moet u een aanvraag richten tot de Orde van advocaten. U krijgt dan een vragenlijst over uw inkomen. De advocaten of justitieassisten in het justitiehuis kunnen u alle voorwaarden bezorgen en u helpen om dit tweedelijnsadvies te krijgen.
De inkomensgrenzen die momenteel gelden zijn de volgende (laatste indexering op 1 augustus 2005? Klopt dit of worden de grenzen gewoon jaarlijks aangepast, want wij hebben dezelfde grenzen in ons nummer van maart vorig jaar gepubliceerd, dus een hele tijd voor 1 augustus?) <<<<Uw tabel is verouderd>>>
De juiste gegevens per 01/01/06 zijn:
VOLLEDIGE KOSTELOZE JURIDISCHE TWEEDELIJNSBIJSTAND
Het K.B. (koninklijk besluit) van 18 december 2003, verschenen in het Belgisch Staatsblad van 24 december 2003 (tweede editie blz. 60559 e.v.) bepaalt wie kan genieten van de volledige kosteloosheid mits voorlegging van een aantal documenten:
1. de alleenstaande met een netto maandelijks inkomen van minder dan 780 (op vertoon van een verklaring inzake de gezinssamenstelling, bewijsstukken over het maandelijks inkomen of vervangingsinkomen en van het laatste aanslagbiljet);
2. de alleenstaande met een persoon ten laste en met een netto maandelijks inkomen van minder dan 1.004 + 83,40 per persoon ten laste (op vertoon van een verklaring inzake de gezinssamenstelling, bewijsstukken over het maandelijks inkomen of vervangingsinkomen en van het laatste aanslagbiljet);
3. personen die een (gehuwd of samenwonend) gezin vormen met een maandelijks nettoinkomen van minder dan 1.004 + 83,40 per persoon ten laste (op vertoon van een verklaring inzake de gezinssamenstelling, bewijsstukken over het maandelijks inkomen of vervangingsinkomen en van het laatste aanslagbiljet);
4. personen die een leefloon of een bijstandsuitkering ontvangen (op vertoon van de geldige beslissing van het openbaar centrum van maatschappelijk welzijn);
personen met een gewaarborgd inkomen voor bejaarden (op vertoon van het jaarlijks attest van de Rijksdienst voor Pensioenen);
5. personen met een inkomensvervangende uitkering voor gehandicapten die geen integratievergoeding genieten (op vertoon van het besluit van de minister die bevoegd is voor de sociale zekerheid of van de door hem afgevaardigde ambtenaar);
6. personen die een kind ten laste hebben waarvoor zij gewaarborgde kinderbijslag ontvangen (op vertoon van het attest van de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor werknemers);
7. huurders van een sociale woning die in het Vlaamse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een huur betalen die overeenkomt met de helft van de
basishuur of die in het Waalse Gewest een minimumhuur betalen (op vertoon van de laatste berekeningsfiche van de huur);
8. minderjarigen (op vertoon van de identiteitskaart);
9. vreemdelingen voor de indiening van een verzoek om regularisatie van hun verblijf of voor beroep tegen een bevel om het grondgebied te verlaten (op vertoon van documenten tot staving);
10. asielaanvragers of personen die een verzoek indienen om als vluchteling te worden erkend of die een aanvraag indienen om de status van ontheemde te verkrijgen (op vertoon van een document tot staving);
11. de gedetineerde of de beklaagden, als bedoeld in de wet op de onmiddellijke verschijning of de geesteszieke personen, ten aanzien van wie een maatregel is genomen bedoeld in de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke, van wie vermoed wordt, tenzij het tegendeel is bewezen, dat zij een ontoereikend inkomen hebben.
GEDEELTELIJKE KOSTELOZE JURIDISCHE TWEEDELIJNSBIJSTAND
De bijstand is gedeeltelijk kosteloos voor:
1. alleenstaanden met een netto maandelijks inkomen tussen 780 en 1.004 (op vertoon van een verklaring inzake de gezinssamenstelling, bewijsstukken over hun maandelijks inkomen of vervangingsinkomen en hun laatste aanslagbiljet);
2. alleenstaanden met een persoon ten laste en met een netto maandelijks inkomen tussen 1.004 en 1.224 + 83,40 per persoon ten laste (op vertoon van een verklaring inzake de gezinssamenstelling, bewijsstukken over hun maandelijks inkomenvof vervangingsinkomen en hun laatste aanslagbiljet);
3. personen die samenwonen met een huwelijkspartner of met een andere persoon waarmee zij een huishouden vormen en van wie het netto maandelijks gezinsinkomen ligt tussen 1.004 en 1.224 + 83,40 per persoon ten laste (op vertoon van een verklaring inzake de gezinssamenstelling, bewijsstukken over hun maandelijks inkomen of vervangingsinkomen en hun laatste aanslagbiljet);
AANPASSING BEDRAGEN
De hierboven vermelde bedragen zijn van toepassing sinds 1 januari 2006 en worden jaarlijks aangepast aan het indexcijfer van de consumptieprijzen. Het indexcijfer van november 2003 geldt als basis. De nieuwe
bedragen treden in werking op 1 januari van het jaar volgend op het jaar van hun aanpassing.
WAARUIT BESTAAT DE GEDEELTELIJKE KOSTELOZE TWEEDELIJNSBIJSTAND ?
Wanneer kosteloze tweedelijnsbijstand wordt verleend mag de advocaat een redelijke bijdrage vragen. Het bedrag hiervan dat duidelijk lager ligt dan een normaal ereloon wordt vastgesteld onder toezicht van het Bureau voor Juridische Bijstand.
Slachtofferonthaal
Indien u het slachtoffer bent van een misdrijf en niet weet waar naartoe met uw vragen en angsten, kan het justitiehuis u helpen. Het justitiehuis beschikt immers over een dienst slachtofferonthaal. Slachtoffers kunnen in de eerste plaats hun verhaal kwijt aan justitieassistenten die u met een luisterend en begrijpend oor doorverwijzen naar een bevoegde dienst, zoals de dienst slachtofferhulp. Justitiehuizen wijzen op de rechten van de slachtoffers en op de mogelijkheid tot bijstand van een advocaat. Het justitiehuis maakt op die manier een open huis uit waar een slachtoffer onmiddellijk kan geholpen worden met doorverwijzing naar de juiste persoon. U mag echter niet verwachten dat u daar een gespecialiseerd advocaat zult toegewezen krijgen. U kunt er wel de namen van de advocaten krijgen die gespecialiseerd zijn in strafrecht. Als slachtoffer kunt u ook het adres van de dienst slachtofferhulp krijgen die bevoegd is in uw gemeente.
Sociaal onderzoek
De justitieassistenten worden vaak ook in burgerlijke geschillen door de rechtbank gelast met sociale onderzoeken. Zo zal de burger in contact komen met de justitiehuizen wanneer een sociaal onderzoek wordt ingesteld naar een familiale situatie in een procedure over de uitoefening van het ouderlijk gezag en/of het recht op persoonlijk contact met het kind.
Bemiddeling in strafzaken
Sommige kleine vergrijpen verdienen onmiddellijk de aandacht van de strafrechter. In een poging om via een overeenkomst een oplossing te vinden, eerder dan bestraffend op te treden, kan een bemiddeling in strafzaken geschieden. Onder bepaalde voorwaarden kan een dader van een misdrijf aan de Procureur vragen tot het voordeel van de bemiddeling in strafzaken te worden toegelaten. Dit initiatief kan ook uitgaan van de Procureur des Konings.
Wanneer tot een bemiddeling in strafzaken wordt overgegaan, wordt het dossier overgemaakt aan een justitieassistent. Bedoeling van deze bemiddeling in strafzaken is een strafrechterlijke veroordeling te vermijden en in plaats daarvan naar een overeenkomst te streven tussen dader en slachtoffer. Het is hierbij de bedoeling dat de dader de materiële, morele en/of emotionele schade (waar mogelijk) herstelt.
Deze bemiddeling gebeurt op vrijwillige basis en vereist het akkoord en de medewerking van zowel dader als slachtoffer. In deze bemiddeling zal de justitieassistent die deel uitmaakt van het justitiehuis bemiddelend optreden en zal in een aantal uitvoerige gesprekken de dader en het slachtoffer actief in de onderhandelingen betrekken.
De procureur kan bij deze bemiddeling voorstellen dat er begeleidende maatregelen worden opgelegd. In stalkingdossiers of in dossiers met gewelddaden kan de procureur bijvoorbeeld voorstellen dat de dader een bepaalde therapie volgt. Wanneer de dader verslaafd zou zijn aan alcohol of drugs zou de procureur een ontwenningstherapie kunnen voorstellen. Zelfs een dienstverlening aan de gemeenschap bij wijze van alternatieve maatregel of een ander soort vorming behoort tot de mogelijkheden.
De procureur heeft evenwel geen onmiddellijke voeling met de daders. De justitiehuizen zijn de ideale plaats om in een open gesprek na te gaan in hoeverre deze voorgestelde maatregelen haalbaar zijn en in hoeverre zij het doel (de correctie van de dader en het herstel van het leed) kunnen verkrijgen. Bovendien is het de bedoeling van de justitieassistent om te waken over de uitvoering en de naleving van een eventuele overeenkomst terzake.
Hulp bij strafuitvoering
De bemiddeling in strafzaken beoogt een strafrechtelijke veroordeling te vermijden. In andere gevallen zullen de justitiehuizen de strafrechter helpen bij de uitvoering van de straf.
Een correctionele rechtbank heeft als opdracht de correctie van een dader. Sinds lang erkennen de criminologen dat een geldboete of een gevangenisstraf weinig bijdraagt tot de verbetering van de dader. De laatste 15 jaar heeft men een arsenaal aan alternatieve maatregelen en begeleiding willen opstellen. Ook hier vervult het justitiehuis een belangrijke taak. Het brengt de rechter op de hoogte van de verslagen van de maatschappelijke onderzoeken en de begeleidingen inzake verplichte vorming van gestraften, dienstverlening van gestraften en ook de therapeutische opvolging van gestraften. Eén en ander gebeurt via maatschappelijke onderzoeken en begeleiding. De justitieassistenten hebben hierbij de taak de personen in kwestie te motiveren om actief te participeren aan deze alternatieve bestraffing.
Tot slot
De justitiehuizen bestaan inmiddels geruime tijd. Wellicht heeft de justitie een stap in de goede richting gezet. Niettegenstaande alle grote verwachtingen misschien niet werden ingelost, kan men niet ontkennen dat de justitiehuizen een belangrijke plaats hebben veroverd in de justitiewereld en dan vooral bij de toegang van de burger naar het gerecht.
Het grootste aandeel van de nieuwe dossiers bij de justitiehuizen heeft betrekking op strafrechtelijke opvolging (62%). Dat zijn alle taken in het kader van de opvolging van en het toezicht op daders van een misdrijf, zoals de opvolging van de opgelegde autonome werkstraf, de begeleiding van een straf of modaliteit waarbij voorwaarden werden opgelegd en de bemiddeling in strafzaken.
Het onthaal, de ondersteuning en het informeren van slachtoffers van strafbare feiten komt op de 2de plaats (25%), gevolgd door de adviserende taak in het kader van strafrechtelijke (8%) en burgerrechtelijke procedures (sociaal onderzoek in het kader van scheiding) (5%), waarbij de justitiehuizen de gerechtelijke en administratieve overheden ondersteunen om adequate beslissingen te nemen. (Justitiehuizen Jaarverslag 2021)