Deze bijdrage analyseert de wetgeving die, bij gebrek aan specifieke rechtsregels, van toepassing kan zijn op het gebruik van sociale media op de werkvloer.
Vervolgens bekijkt de auteur hoe deze wetgeving concreet kan toegepast worden in de arbeidsrelatie, zowel wanneer de werkgever deze media wenst te gebruiken bij het rekruteringsproces, als wanneer werknemers er gebruik van maken tijdens of buiten de werkuren.
Daarbij verwijst de auteur uitvoerig naar de rechtspraak.
Sociale media zijn een onmiskenbaar onderdeel van ons dagelijks leven en dringen ook steeds meer door in de arbeidsrelatie. Werkgevers en werknemers botsen daarbij op uiteenlopende belangen: enerzijds de vrijheid van meningsuiting en privacy van de werknemer, anderzijds het gezag, de eigendomsrechten en de bescherming van bedrijfsbelangen door de werkgever. Het spanningsveld tussen deze rechten en verplichtingen leidt tot een groeiend aantal geschillen en rechtspraak.
Bescherming van de werknemer
Werknemers kunnen zich beroepen op het recht op privacy en vrije meningsuiting. Europese en Belgische regelgeving waarborgt dat persoonlijke informatie en communicatie niet zomaar gecontroleerd mogen worden. Toch is dit recht niet absoluut: inmenging door de werkgever kan toegestaan zijn mits respect voor legaliteit, proportionaliteit en finaliteit. Rechtspraak maakt duidelijk dat hoe meer een werknemer zelf zijn informatie publiek maakt via sociale media, hoe beperkter zijn aanspraak op privacy wordt. Ook de vrije meningsuiting geldt slechts binnen de grenzen van respect voor reputatie, vertrouwelijkheid en verbod op belediging of laster.
Bescherming van de werkgever
De werkgever kan zich beroepen op zijn gezagsrecht, eigendomsrecht, vertrouwelijkheidsbelang en de verplichting tot wederzijds respect binnen de arbeidsovereenkomst. Dat betekent dat werknemers zich moeten onthouden van gedragingen die de onderneming schaden, zowel tijdens de werkuren als daarbuiten. Sociale media mogen dus niet gebruikt worden om vertrouwelijke gegevens te verspreiden of om het imago van de werkgever ernstig te ondermijnen.
Nieuwe ontwikkelingen
-
Recht op disconnectie: Sinds 1 april 2023 hebben werknemers in ondernemingen met minstens 20 werknemers een wettelijk recht op ontkoppeling. Werkgevers moeten afspraken hierover opnemen in een bedrijfs-CAO of in het arbeidsreglement. Dit recht beoogt een duidelijkere afbakening tussen werk en privé, wat ook gevolgen heeft voor de verwachtingen rond bereikbaarheid via sociale media buiten werkuren.
-
Arbeidstijdflexibiliteit: Nieuwe voorstellen inzake arbeidstijdflexibiliteit, zoals zogeheten “accordion-schedules”, schuiven de evaluatie van prestaties op naar jaarbasis. Hierdoor vervagen de grenzen tussen werk en privé nog meer, wat de vraag versterkt hoe sociale media-gebruik in die context moet worden beoordeeld.
-
EU-context: Op Europees niveau wordt gewerkt aan de Digital Fairness Act, die onder meer betrekking zal hebben op digitale communicatie en bescherming tegen misbruik van onlineplatformen. Hoewel dit nog niet in Belgisch recht is omgezet, toont het dat ook sociale media in arbeidscontext deel uitmaken van een bredere digitale reguleringsgolf.
Concrete toepassingen
-
Rekrutering: Werkgevers maken steeds vaker gebruik van sociale media om kandidaten te screenen. Hoewel dit op zich toegelaten is, moeten zij rekening houden met de privacywetgeving en het verbod op discriminatie. Het bewaren en verwerken van persoonsgegevens van sollicitanten vereist zorgvuldigheid en naleving van de toepasselijke regels.
-
Gebruik tijdens werkuren: Werknemers hebben geen automatisch recht op toegang tot sociale media op het werk. De werkgever mag gebruik beperken of verbieden, mits duidelijke regels. Vaak gebeurt dit via een interne policy die ook de modaliteiten van controle vastlegt.
-
Gebruik buiten werkuren: Ook buiten de arbeidsuren kan online gedrag gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer een werknemer publiek negatieve of vertrouwelijke informatie over de werkgever verspreidt. De context en het publiek karakter van de uitlatingen zijn doorslaggevend bij de beoordeling.
Besluit
Sociale media vormen zowel een kans als een risico binnen de arbeidsrelatie. Voor werknemers betekent dit dat zij bedachtzaam moeten omgaan met wat zij online delen, aangezien het privé- en publieke domein steeds meer door elkaar lopen. Voor werkgevers is het aangewezen om een duidelijk beleid te voeren dat respect heeft voor de rechten van werknemers maar tegelijk de belangen van de onderneming beschermt. Met de recente invoering van het recht op disconnectie en de verdere flexibilisering van arbeidsduur is het evenwicht tussen beide partijen actueler dan ooit. De rechtspraak toont aan dat evenwicht en proportionaliteit daarbij de sleutelwoorden zijn.