In zeer vermogende families is het beheer van het familievermogen zelden een louter financiële aangelegenheid. Integendeel, het gaat om een complex samenspel van activa, onderlinge relaties, waarden en emoties. Het klassieke beeld van de rationele belegger volstaat niet om te begrijpen hoe beslissingen worden genomen binnen deze families. Wie het familiaal vermogen wil begrijpen, moet ook oog hebben voor de onderliggende dynamiek die generatieoverschrijdend doorwerkt.
De gelaagdheid van familievermogen
Het vermogen van vermogende families bestaat volgens Alain Laurent Verbeke & Tijs Besieux doorgaans uit zes grote componenten:
-
Actieve bedrijven, veelal het familiebedrijf als historische kern.
-
Private equity en risicokapitaal.
-
Vastgoedportefeuilles, vaak geografisch en functioneel gediversifieerd.
-
Cash en klassieke beleggingen, als liquiditeitsbuffer en investeringsfonds.
-
Collecties en bijzondere investeringen (kunst, oldtimers, jachten, enz.).
-
Familiale sociale verantwoordelijkheid, waaronder filantropie, sponsoring en impactinvesteringen.
Deze activaklassen weerspiegelen volgens voormelde auteurs niet alleen economische waarde, maar ook identiteit, prestige en maatschappelijke positionering. In sommige families evolueert het geheel zelfs tot een ‘familiebedrijf zonder bedrijf’, waarbij het beheer van het vermogen op zich als core business wordt beschouwd.
Socio-emotionele rijkdom als beslissingskompas
Waar klassieke theorieën familiale beslissingen verklaren vanuit winstmaximalisatie, hanteren veel familiebedrijven in realiteit een ander kompas: het behoud van wat men socio-emotionele rijkdom (SEW) noemt. Deze rijkdom omvat volgens Alain Laurent Verbeke & Tijs Besieux vonder meer:
-
de controle over het familievermogen;
-
de identificatie met het bedrijf of de vermogensstructuur;
-
het belang van relaties en verbondenheid;
-
de emotionele gehechtheid aan traditie, reputatie en narratief;
-
en het streven naar transgenerationele duurzaamheid.
Deze SEW-dimensies beïnvloeden investeringsbeslissingen, risicobereidheid, opvolgingsplanning en zelfs de keuze om bepaalde activa (niet) te liquideren. De keuze om een verlieslatend maar historisch belangrijk pand toch te behouden, is hier een klassiek voorbeeld van.
De onderstroom: familiedynamiek
De effectiviteit waarmee een vermogende familie haar vermogen beheert, hangt volgens Alain Laurent Verbeke & Tijs Besieux in hoge mate af van de onderlinge verhoudingen. Familieleden maken immers geen beslissingen in het luchtledige. Hun percepties, verwachtingen, rivaliteiten, trauma’s en loyaliteiten beïnvloeden elk gesprek over successie, dividendpolitiek of vermogensallocatie.
Een ogenschijnlijk financiële discussie over de verkoop van een gebouw kan in feite draaien rond een onverwerkt loyaliteitsconflict of een hang naar erkenning. In zulke contexten wint de familiale dynamiek het vaak van de economische logica. Alleen wie oog heeft voor de groepsdynamiek, begrijpt wat echt op het spel staat.
Hierna een verdere samenvatting van de benadering volgens Alain Laurent Verbeke & Tijs Besieux
Conflicten als kantelmomenten
Bij families met grote vermogens zijn conflicten niet zeldzamer, maar vaak intenser. Ze gaan zelden over geld alleen. Emoties, ego en escalatie vormen een dodelijke cocktail die, eenmaal geactiveerd, tot jarenlange procedures kan leiden. Vooral bij overdracht van vermogen – bij leven of bij overlijden – komen sluimerende spanningen aan de oppervlakte.
Vaak worden dergelijke conflicten niet op tijd erkend of bespreekbaar gemaakt. In veel families leeft een conflictvermijdende cultuur. De façade van harmonie wordt voor alles bewaakt, tot het moment waarop het niet langer houdbaar is. Dan escaleert het snel, zeker als er geen proces van gezamenlijke besluitvorming of inspraak voorafging.
De valkuil van top-down planning
De klassieke aanpak in veel vermogende families is die van het top-down model. De pater familias bepaalt, de rest volgt. De kinderen worden betrokken als uitvoerders, niet als mede-eigenaars van het proces. Dit autoritaire leiderschapsmodel miskent de behoefte aan autonomie en erkenning bij de volgende generatie. Die frustratie wordt vaak pas voelbaar bij het openvallen van de nalatenschap, wanneer de kans tot dialoog verkeken is.
Deze aanpak leidt zelden tot duurzame oplossingen. Integendeel, ze ondermijnt de betrokkenheid en het engagement van de erfgenamen, en creëert voedingsbodem voor conflict.
Family governance als preventieve strategie
Duurzaam vermogensbeheer in familiale context vereist een meer participatief en procesmatig model: family governance. Daarbij staat niet het opstellen van statuten of familiecharters centraal, maar het begeleiden van een groeiproces waarin communicatie, empathie en gezamenlijke besluitvorming worden aangeleerd en ingebed.
Dat proces start idealiter lang vóór er juridische knopen moeten worden doorgehakt. Het vergt tijd, begeleiding en vooral bereidheid van alle betrokkenen om zich open te stellen. Alleen zo kan een gedeeld narratief ontstaan waarin iedere stem gehoord wordt en beslissingen gedragen zijn.
De rol van bemiddeling en facilitering
In dit proces is een externe begeleider vaak essentieel. Niet als jurist of planner, maar als facilitator van de familiale dialoog. Die rol vergt meerzijdige partijdigheid, empathisch luisteren en het vermogen om het gesprek te structureren rond belangen in plaats van posities. Inspiratie kan hierbij worden gehaald uit de transformative mediation: niet alleen gericht op de oplossing van een (toekomstig) geschil, maar op het versterken van de relatie en het wederzijds begrip.
Besluit
Het beheer van familievermogen bij zeer vermogende families is méér dan fiscale optimalisatie en juridische structurering. Het is in essentie een relationeel proces dat draait om identiteit, verbondenheid en gedeelde visie. Wie het vermogen wil beschermen en laten groeien over generaties heen, moet bereid zijn te investeren in dialoog, betrokkenheid en familiale cohesie.
Pas dan wordt het familievermogen niet alleen een verzameling activa, maar een levend erfgoed.
Share
