Het nieuwe Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek wekt de indruk dat het foutbegrip volledig “geobjectiveerd” is: de klassieke tweedeling in een objectief (onrechtmatigheid) en subjectief (toerekenbaarheid/schuld) element zou verdwijnen. In de praktijk blijft het morele element evenwel doorwerken. De wetgever heeft namelijk nagenoeg alle situaties waarin het subjectieve element traditioneel ontbrak, expliciet gecodificeerd of ondergebracht in uitsluitings- of matigingsmechanismen. De kern verschuift: waar vroeger werd gezegd dat geen fout bestond bij gebrek aan schuld, wordt nu gesteld dat wél fout (onrechtmatigheid) bestaat, maar dat de aansprakelijkheid wordt uitgesloten of gematigd. De objectivering is aldus vooral terminologisch; inhoudelijk blijft de rechtstoestand grotendeels dezelfde.
Het klassieke foutbegrip was tweeledig. Een daad is foutief wanneer zij onrechtmatig is (schending van een gedragsnorm of van de algemene zorgvuldigheidsnorm) én toerekenbaar is aan de schadeverwekker (schuldbekwaamheid/verwijtbaarheid). De onrechtmatigheid werd in abstracto beoordeeld aan de hand van de normaal voorzichtige en redelijke persoon, geplaatst in dezelfde externe omstandigheden. In principe blijven interne kenmerken buiten beeld, al liet de rechtspraak geregeld nuanceringen toe (beroepshoedanigheid, ervaring, leeftijd in specifieke contexten).
Het subjectieve element werd in concreto beoordeeld: vereist is dat de onrechtmatigheid bewust (voldoende normbesef) en vrij (controle over het handelen) is begaan. In de praktijk werd daarbij vaak een vermoeden van toerekenbaarheid aanvaard van zodra het materiële element vaststond, met omkering van de bewijsvoering naar de aangesprokene om schuldontbreken aan te tonen. Voorzienbaarheid speelde een rol, hetzij als component van de zorgvuldigheidstoets, hetzij als element van verwijtbaarheid.
In de traditionele leer onderscheidde men langdurige en kortstondige afwezigheid van het morele element. Bij langdurig gebrek (zeer jonge minderjarigen, personen met een geestesstoornis, rechtspersonen) voorzag het recht opvangmechanismen: ouderlijke aansprakelijkheid, billijkheidsvergoeding, of toerekening via organen. Bij kortstondige wilsdeficiëntie (overmacht, onoverwinnelijke dwaling, plots bewustzijnsverlies) werd aansprakelijkheid uitgesloten of verlegd naar een voorafgaande onzorgvuldigheid (zichzelf in een toestand brengen die controle of oordeelsvermogen uitschakelt).
Boek 6 herbevestigt dat “fout” bestaat uit onrechtmatigheid: schending van een wettelijke gedragsregel of van de algemene zorgvuldigheidsnorm, getoetst aan de voorzichtige en redelijke persoon in dezelfde omstandigheden. De wettekst presenteert dit als objectivering, maar integreert tegelijk elementen die in de praktijk de subjectieve toets blijven kleuren. Zo worden beroep, ervaring en opleiding expliciet relevant in de zorgvuldigheidstoets, en kan met verminderde capaciteiten wegens leeftijd, ziekte of beperking rekening worden gehouden. Ook voorzienbaarheid wordt uitdrukkelijk bij de beoordeling betrokken.
De zogenaamd geobjectiveerde fout wordt bovendien geflankeerd door bepalingen die de vroegere “schuldontbreken”-gevallen codificeren:
– Minderjarigen: onder een vaste leeftijdsgrens is foutaansprakelijkheid uitgesloten; daarboven is aansprakelijkheid principieel mogelijk, maar opent de wet een expliciet billijkheidskanaal om te verminderen of uit te sluiten, met aandacht voor omstandigheden en verzekeringsdekking. Daarnaast wordt ouderlijke aansprakelijkheid normatief vormgegeven, wat de vroegere discussie over onderscheidingsvermogen feitelijk verplaatst naar het tegenbewijs door de ouders.
– Personen met een geestesstoornis: ook hier is aansprakelijkheid in beginsel mogelijk, maar kan de rechter op billijkheidsgronden matigen rekening houdend met de toestand van partijen. De materiële omschrijving van “geestesstoornis” sluit nauw aan bij de vroegere praktijk (ernstige aantasting van oordeelsvermogen of controle).
– Rechtspersonen: de tekst bevestigt dat dezelfde regels gelden als voor natuurlijke personen en koppelt daar een duidelijke toerekeningsregel aan voor organen en hun leden, zodat de vroegere knelpunten van de orgaantheorie worden ondervangen (o.m. regres en collegiale organen).
Uitsluitingsgronden van aansprakelijkheid worden expliciet opgesomd en omvatten zowel klassieke rechtvaardigings- als schulduitsluitingsgronden. Overmacht wordt gedefinieerd als onmogelijkheid om de gedragsregel na te leven; onoverwinnelijke dwaling, in feite of in rechte, blijft een autonome grond. De vroegere ad hoc-gevallen van kortstondig bewustzijnsverlies zonder strikte overmacht of dwaling zullen in de praktijk vaak toch tot hetzelfde resultaat leiden via aansprakelijkheid voor de voorafgaande onzorgvuldigheid die de deficiëntie veroorzaakte.
Wat de bewijslast betreft, suggereert de nieuwe terminologie een verlicht bewijs voor de benadeelde (volstaat te bewijzen: onrechtmatigheid, schade, causaliteit), waarna de aangesprokene een uitsluitings- of matigingsgrond moet aantonen. In werkelijkheid sluit dit aan bij de bestaande procespraktijk, waar toerekenbaarheid veelal werd vermoed na bewijs van het materiële element en het aan de aangesprokene was om het ontbreken van schuld te staven. Een structurele verschuiving doet zich dus niet voor.
Conclusie. De geobjectiveerde fout is in hoofdzaak een theoretische heretikettering. De wet behoudt de abstracte zorgvuldigheidsmaatstaf, maar laat ruim baan voor contextuele inkleuring die traditioneel tot het morele element werd gerekend. Tegelijk worden de klassieke situaties van schuldontbreken en de uitsluitingsgronden expliciet verankerd, met billijkheidsmatiging waar aangewezen. De materiële formulering van “fout” (onrechtmatigheid) maskeert aldus dat toerekenbaarheid en verwijtbaarheid via de achterdeur blijven meespelen. De objectivering van de fout is daarom, in essentie, een mythe.
Opgelet: Deze tekst omvat slechts een gedeeltelijke inhoud
Word ook lid en lees onbeperkt alle bijdragen.
1. Wat bedoelt men met de ‘objectivering’ van het foutbegrip?
Met de invoering van Boek 6 BW werd verklaard dat de fout voortaan enkel nog bestaat uit het objectieve element — de onrechtmatigheid. De klassieke notie van schuld of toerekenbaarheid (het subjectieve element) zou zijn weggevallen. In theorie betekent dit dat enkel nog de onrechtmatigheid moet worden bewezen, niet langer de schuld van de dader.
2. Is het subjectieve element werkelijk verdwenen uit het Belgische aansprakelijkheidsrecht?
Neen. In de praktijk blijft de rechter rekening houden met factoren die traditioneel tot het morele element behoorden: inzicht, controle over het handelen, leeftijd, ziekte, beperking, beroep, ervaring... De zogenaamde “objectivering” is eerder een terminologische dan een inhoudelijke wijziging.
3. Waarom spreekt de auteur van een ‘mythe’?
Omdat de wetgever wel beweert dat het foutbegrip werd geobjectiveerd, maar tegelijk alle situaties waarin schuldontbreken klassiek werd aangenomen (bijvoorbeeld infantes of geesteszieken) expliciet heeft gecodificeerd in nieuwe uitsluitings- of billijkheidsbepalingen. Het resultaat is dus niet een afschaffing, maar een herverpakking van het subjectieve element.
4. Hoe behandelt Boek 6 de aansprakelijkheid van minderjarigen?
Minderjarigen jonger dan 12 jaar kunnen niet aansprakelijk worden gesteld. Tussen 12 en 18 jaar geldt een billijkheidsregeling waarbij de rechter de vergoeding geheel of gedeeltelijk kan kwijtschelden, rekening houdend met de omstandigheden en de verzekeringsdekking. De vroegere discussie over “jaren des onderscheids” is vervangen door een vaste grens, maar de onderliggende bekommernissen blijven.
5. En wat met personen met een geestesstoornis?
Ook zij kunnen volgens Boek 6 in beginsel aansprakelijk zijn, maar de rechter mag de schadevergoeding matigen op grond van billijkheid en de concrete situatie van de partijen. Dit komt in essentie overeen met de vroegere regeling via artikel 1386bis oud BW.
6. Heeft de hervorming gevolgen voor rechtspersonen?
Ja, maar vooral verduidelijkend. Boek 6 bepaalt uitdrukkelijk dat rechtspersonen aansprakelijk zijn volgens dezelfde regels als natuurlijke personen, en dat de fouten van hun organen en leden aan hen kunnen worden toegerekend. De klassieke orgaantheorie blijft dus impliciet behouden, maar wordt aangevuld met een expliciete wettelijke basis.
7. Zijn de klassieke uitsluitingsgronden (overmacht, dwaling…) gewijzigd?
Ze zijn nu expliciet opgenomen in Boek 6 (artikelen 6.7 en 6.8), met een brede definitie van “gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid”. De praktische draagwijdte blijft nagenoeg dezelfde, maar de codificatie beperkt wellicht de creatieve ruimte van de rechtspraak.
8. Verandert de bewijslast voor de benadeelde partij?
Niet wezenlijk. Theoretisch volstaat het om de onrechtmatigheid aan te tonen, waarna het aan de aangesprokene is om een uitsluitings- of matigingsgrond te bewijzen. In de praktijk was dat al zo: de aanwezigheid van schuld werd doorgaans vermoed zodra de fout (in materiële zin) vaststond.
9. Wat is dan de kernboodschap van dit artikel?
Dat de hervorming van het foutbegrip in Boek 6 geen fundamentele breuk vormt met het oude recht. Het subjectieve element blijft aanwezig, zij het onder een andere naam en verspreid over andere bepalingen. De objectivering van de fout is dus niet meer dan een juridisch label dat de onderliggende realiteit niet wezenlijk verandert.
10. Waarom is dit belangrijk voor de praktijkjurist?
Omdat de indruk kan ontstaan dat de toets aan schuld of toerekenbaarheid niet langer relevant is. In werkelijkheid blijven die begrippen essentieel bij de beoordeling van aansprakelijkheid, de toepassing van uitsluitingsgronden en de billijkheidsmatiging. Wie dat uit het oog verliest, dreigt de draagwijdte van Boek 6 verkeerd te begrijpen.
Rechten en verplichtingen van schuldenaar, schuldeisers en bemiddelaar binnen de minnelijke schuldbemiddeling De wettelijke verankering van de minnelijke schuldbemiddeling heeft het speelveld voor alle betrokken actoren grondig geherdefinieerd. Waar deze vorm…
Proportionaliteit en efficiëntie van het roerend beslag De proportionaliteits- en efficiëntievereisten binnen het roerend beslag zijn vandaag uitgegroeid tot een juridisch-technisch kader dat de gerechtsdeurwaarder niet alleen richting geeft, maar hem…
Proportionaliteit en efficiëntie van het roerend beslag De proportionaliteits- en efficiëntievereisten binnen het roerend beslag zijn vandaag uitgegroeid tot een juridisch-technisch kader dat de gerechtsdeurwaarder niet alleen richting geeft, maar hem…
Het gemeengemaakt beslag is een bijzondere modaliteit van de uitvoering van een uitvoerbare titel wanneer uit de raadpleging van het bestand van berichten overeenkomstig artikel 1391, § 2 blijkt dat…
OCMW Antwerpen t/ M.M. I Feiten Bij woninghuurovereenkomst van 25 november 2004 verhuurde het OCMW Antwerpen (hierna het OCMW) het appartement aan de Lange Batterijstraat 10/01 te 2018 Antwerpen aan M.M. (hierna mevr…
Sociaal Verhuurkantoor W. t/ J.R. 1. Voorwerp van de vordering Eisende partij verhuurt sinds 15 oktober 2015 aan verwerende partij een pand gelegen te (...). Bij aangetekende brief van 25 juni 2018 heeft verwerende partij…
Wonen in Limburg CVBA t/ A.-J. N.O. ... 1. De heer N.O. huurt op basis van een overeenkomst van 7 maart 2022 van Wonen in Limburg (hierna «WIL» genoemd) een sociale woning gelegen…
T.M. en K.H. t/ S.V. ... IV.2. Ten gronde Aangaande de prijszetting van de aannemingswerken en de principiële verschuldigdheid van de hoofdsom 15. V acht zich gegriefd door de beslissing van de eerste rechter…
V.D.B. t/ V.H. ... B. Ten gronde 1. Ten gronde rijst tussen de partijen discussie over de overeenkomst van 23 september 2022 tot de verkoop van het pand van V.H. te Gent en de…
K.B. e.a. t/ R.D. e.a. I. Relevante antecedenten 1. De relevante feiten die aan het geschil ten grondslag liggen, kunnen als volgt worden samengevat. 2. Begin juli 2023 neemt mevr. K.B. als kandidaat-koper…
Nr. C.17.0701.N KBC BANK nv, met zetel te 1080 Sint-Jans-Molenbeek, Havenlaan 2, eiseres, tegen F.B. verweerder. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen van 7…
Arrest nr. 263.637 I. Voorwerp van het beroep 1. Het beroep in de zaak A. 237.757/X-18.276 (hierna: de zaak sub I), ingesteld op 25 november 2022, strekt tot de nietigverklaring van: «- het Besluit van de gemeenteraad van…
S. VOF t/ NV D. I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Antwerpen, correctionele kamer, van 25 juni 2024. ... II. Beslissing van het…
BV Trattoria Il Tartufato t/ M.Ö, E.K., E.A. en BV Isolaz I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis in hoger beroep van de rechtbank van eerste aanleg…
Men is niet alleen verbonden door verbintenissen die men zelf aangaat, maar ook voor verbintenissen die aangegaan zijn middels geldige vertegenwoordiging of mandaat. Toch kan men ook gehouden zijn…
B. t/ A. en U. I. Rechtspleging voor het Hof Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent van 18 november 2022. ... II. Beslissing van het Hof Beoordeling Eerste middel 1…
Een lijfrente wordt in de rechtsleer omschreven als een rechtsverhouding krachtens welke een persoon aan een andere persoon verplicht is tot een periodieke uitkering van een geldbedrag, gedurende het leven…
Il. Beroepen vonnis Investeren in andermans woning verrijking zonder oorzaak waarbij de kosten de normale lasten in de huishouding overschrijden - verrijking zonder oorzaakWanneer de uitgaven van de ene feitelijke…
PrincipesDe vastgoedmakelaar heeft recht op commissieloon in dien de beoogde verkoopovereenkomst effectief tot stand komen ten gevolge van zijn tussenkomst De vastgoedmakelaar heeft recht op commissie wanneer de koop met…
T.D. t.\ P.W. en N.V. II. Feiten en vorderingen 1. Eiser voert aan dat hij, in de zomer van 2011, verschillende (telefonische) contacten heeft gehad met verweerders met betrekking tot…
E. t./ B. bvba( ... )Antecedenten1. Het geschil vindt zijn oorsprong in een overeenkomst van "verkoopstoelating - verhuring van diensten", door de partijen ondertekend op 2 juli 2010.1.1. Met deze…
Rechtspraak: • Hof van Cassatie, 1e Kamer 2 februari 2006, RW 2008-2009, 926 .... III. Beslissing van het Hof Beoordeling Eerste middel 1…
Elfri.be bestaat als site sinds 2003. Sinds 15 augustus 2018 werkt de site in haar nieuwste editie met Arc3c als uitgever. Nieuw is de https omgeving, het dynamisch karakter, web 3 .0 technologie, betere zoekmogelijkheden en een 40 tal nieuwe functies. De site wordt inhoudelijk voortdurend, lees dagelijks, aangepast en aangevuld met de recentste wetswijzigingen, nieuwe rechtspraak en nieuwe rechtsleer. Bijna alle rechtspraak die in België aandacht krijgt is terug te vinden op de elfri.be. Anders dan andere dure websites, hebben we een technologie uitgewerkt waarbij de gezochte informatie onmiddellijk wordt verschaft door een gewone vraagstelling in gewoon Nederlands, het weze op de site zelf, het weze gewoon in Google. Wij spreken uw taal en werken niet met onbegrijpelijke of onlogische boomstructuren die verwijzen naar documenten die ofwel niet relevant, ofwel niet kunnen gelezen worden. Om volledige informatie met bronnen, rechtsleer, rechtspraak en wetgeving, kan u een vrij goedkoop abonnement nemen (reeds mogelijk vanaf 1 maand)
In een procedure wordt principieel geoordeeld op basis van het gerechtsdossier zoals gestaafd middels stukken die door partijen worden neergelegd. De conclusies houden de middelen in tot ondersteuning van de eis…
Bronnen en referenties Bücherhexe (2007). Paul Watzlawick. Wikipedia die freie Enzyklopädie. Verkregen 04-02-2007 van http://de.wikipedia.org/wiki/Paul_Watzlawick ExplicitImplicity (2007). Paul Watzalwick. Wikipedia, the free encyclopedia. Verkregen 04-02-2007 van http://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Watzlawick Auteur onbekend (2006). Uittreksel van ‘De…
Principieel is in toepassing van het WER een persoonlijk faillissement van een (ex) bestuurder (nieuwe naam voor zaakvoerder) mogelijk, los van het faillissement van de onderneming waarin deze optrad. Boek I…
Artikel 213 Burgerlijk wetboek stelt: “Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht, zij zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd”. Deze bepaling werd opgenomen in Hoofdstuk VI Wederzijdse rechten en verplichtingen…
Hoe kan men onroerende goederen verkrijgen door verkrijgende verjaring? voorwaarden: - een voortdurend bezit - een onafgebroken bezit - een openbaar bezit - een niet dubbelzinnig bezit - een bezit als eigenaar…
ONTLEDING LASTER ONDER DE GELDING VAN HET Sw. 1867 • Laster bestaat erin aan een persoon kwaadwillig een bepaald feit ten laste te leggen dat zijn eer kan krenken of hem…
De regels betreffende de foutaansprakelijkheid worden weergegeven in de artikelen 1382 en 1383 oud Burgerlijk Wetboek. Volgens deze artikelen dient degene die door zijn fout of nalatigheid aan een ander schade…
Een nietig verklaarde overeenkomst kan voor partijen geen grondslag van rechten en verplichtingen zijn. De nietige overeenkomst kan ook niet aan derden worden tegengeworpen. Bovendien werkt een nietige rechtshandeling terug…
Voorbeelden van beschikkingen: uittreksel uit het gerechtelijk wetboek: Art. 98. Wanneer een rechter wettig verhinderd is of er een plaats van rechter openstaat in een rechtbank van eerste aanleg of van koophandel…
Nr. P.15.0880.N H J, inverdenkinggestelde, eiser, tegen H W, burgerlijke partij, verweerder. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Gent…
Art. 474 Sw. 2024 (Inwerkintreding 8 april 2026) Verzwarende factoren van diefstal en afpersing stelt: “Bij de keuze van de straf of maatregel en de zwaarte ervan voor een in deze…
Rechtspraak: • Raad van State,12e Kamer – 9 juni 2009, RW 2010-2011, 25: Samenvatting: Wanneer het bestuur voornemens is ten aanzien van een bestuurde een maatregel te nemen die hem op…
Bekom toegang tot alle informatie op deze website
Met een abonnement krijgt u toegang tot een schat aan bijkomende informatie (vaak elders niet te vinden), lezen van de volledige teksten zonder beperkingen, verwijzingen naar wetten, rechtspraak en wetten, antwoorden op nog meer vragen, opzoekingen allerhande mogelijkheid tot knippen, plakken, afdrukken, modellen, tips, trics, aandachtspunten professioneel gedeelte en zoveel meer.
Met een abonnement (vanaf 5,95 euro per maand) heeft u steeds een professionele juridische bibliotheek met 25.000 bijdragen ter beschikking
BVBA Advocatenkantoor Elfri De Neve
Stationsstraat 29 - 9700 Oudenaarde
voor afspraak 055/31.86.47
Fax: 055/31.14.03
U heeft geen toegang tot knippen, plakken, opslaan, printen, downloaden, raadpleging archief, sociaal netwerk, vacaturedienst slechts gedeeltelijke toegang tot deze pagina. Om hiervan gebruik te maken van deze functies en diensten dient u u een pro-abonnement te nemen. klik hier voor de verschillende formules
Share