De kern in één zin
Spreek je af dat de eigendom pas overgaat na volledige betaling (eigendomsvoorbehoud), dan blijft het risico tot dan bij de verkoper — zelfs als de koper formeel is aangemaand om te betalen.
Wat bedoelen we met “eigendom” en “risico”?
-
Eigendom: wie juridisch de eigenaar is van wat verkocht werd (bv. goederen, aandelen).
-
Risico: wie de gevolgen draagt als het verkochte goed door omstandigheden buiten iemands schuld tenietgaat of waardeloos wordt (bv. faillissement van een vennootschap waardoor de aandelen niets meer waard zijn).
Meestal gaan eigendom en risico samen: wie eigenaar is, draagt het risico.
Afspraak: eigendom pas na volledige betaling
Partijen kunnen afspreken dat de eigendom pas overgaat wanneer de volledige prijs is betaald. Dat heet eigendomsvoorbehoud.
Gevolg: zolang niet alles is betaald, blijft de verkoper eigenaar en blijft hij het risico dragen.
Voorbeeld
Iemand koopt aandelen en betaalt in schijven. In het contract staat dat de aandelen pas van hem worden zodra alles is betaald. Gaat de vennootschap intussen failliet en worden de aandelen waardeloos, dan ligt dat risico in principe bij de verkoper, tot de laatste schijf is betaald.
Wat als de koper in gebreke wordt gesteld om te betalen?
Een ingebrekestelling is een formele aanmaning: “betaal nu”.
Belangrijk: ook na zo’n ingebrekestelling blijft bij een eigendomsvoorbehoud het risico bij de verkoper tot de eigendom effectief kan overgaan (dus tot volledige betaling).
Met andere woorden: een betalingsaanmaning verplaatst het risico niet naar de koper zolang de eigendom nog niet is overgedragen.
Wat als de verkoper te laat levert?
Staat de verkoper in gebreke om te leveren wat hij verkocht heeft (en de koper heeft hem daarvoor aangemaand), dan kan het risico wél naar de verkoper verschuiven.
Dat is logisch: als het goed tenietgaat terwijl de verkoper al had moeten leveren, komt dat voor zijn rekening.
Maar dat is een andere situatie dan een betalingsingebrekestelling bij eigendomsvoorbehoud.
Waarom is dit onderscheid belangrijk?
-
Het vermijdt discussies bij tegenslag tussen koop en volledige betaling.
-
Het beschermt partijen volgens wat ze contractueel hebben afgesproken: wie de eigendom nog bij zich houdt, draagt tot dan ook het risico.
-
Het remt misbruik af: een koper kan niet via een aanmaning zomaar het risico afwentelen als de eigendom nog niet mocht overgaan.
Praktische tips voor contracten
-
Wees duidelijk over eigendom en levering
Schrijf expliciet wanneer de eigendom overgaat (bij levering? bij volledige betaling?) en wat “levering” betekent (bv. inschrijving in aandelenregister).
-
Regel het risico apart, als je dat wil
Je kan afspreken dat het risico eerder of later verschuift dan de eigendom (bijv. risico bij de koper vanaf feitelijke levering). Zet dat zwart op wit.
-
Voorzie wat er gebeurt bij tegenslag
Denk aan scenario’s zoals brand, diefstal, faillissement van de doelvennootschap (bij aandelentransacties), langdurige stilstand, enz. Spreek af wie wat draagt.
-
Werk met duidelijke ingebrekestellingen
-
Bij leveringsproblemen: een aanmaning aan de verkoper kan het risico naar hem schuiven.
-
Bij betalingsachterstand en eigendomsvoorbehoud: een aanmaning aan de koper verplaatst het risico niet zolang de eigendom niet overgaat.
-
Kijk naar verzekeringen en waarborgen
Overbrug het risico met passende verzekeringen of zekerheden (pand, borg, escrow).
Toegepast op een aandelenverkoop in schijven
-
Partijen kozen eigendomsvoorbehoud: pas na volledige betaling worden de aandelen eigendom van de koper.
-
De koper betaalt slechts een deel en wordt aangemaand om de rest te betalen.
-
Nadien gaat de vennootschap failliet en worden de aandelen waardeloos.
-
Uitkomst: het risico bleef tot dan bij de verkoper; de aanmaning om te betalen verandert daar niets aan.
Slot
Als je afspreekt dat de eigendom pas na volledige betaling overgaat, blijft het risico tot dan bij de verkoper. Ook een ingebrekestelling tot betaling maakt dat niet anders. Wil je een andere risicoverdeling, leg dat dan uitdrukkelijk vast in het contract en definieer helder wat “levering” is en wanneer die gebeurt.