In claris cessat interpretatio: Indien de bewoordingen van een overeenkomst duidelijk zijn, mag men daarvan door uitlegging niet afwijken.
Er bestaat geen grond tot uitlegging, indien de bewoordingen van een overeenkomst duidelijk zijn.
"Quand une loi est claire, il ne faut point en éluder la lettre sous prétexte d'en pénétrer l'esprit." (Tit. 5, art. 5. Zie F.A. Fenet,
Recueil complet des travaux préparatoires du Code civil, II, Paris 1827, 7)
Portalis formuleert in zijn
Discours préliminaire: "Quand la loi est claire, il faut la suivre.
Dit beginsel maakt, aldus Carel Asser, de hoeksteen uit van het stelsel der uitlegging van overeenkomsten; "hetzelve is evenzeer op de uitlegging van wetten toepasselijk, en strekt om des regters magt niet in willekeur te doen ontaarden, en hem te beletten zijnen wil in de plaats van dien des wetgevers of der contractanten te stellen, door wetten of overeenkomsten uit te leggen, die uit hoofde van derzelver duidelijkheid en ondubbelzinnigheid voor geene verschillende uitlegging vatbaar zijn" (C. Asser,
Het Nederlandsch Burgerlijk Wetboek vergeleken met het Wetboek Napoleon, 's Gravenhage/ Amsterdam 1838, 484)
Het adagium
interpretatio cessat in claris wordt soms ook verwoord als
in claris non fit interpretatio dan wel
clara non sunt interpretanda. De theorieën met betrekking tot deze spreuk kan men ook vinden onder de formule van de
sens clair, de
acte clair-doctrine dan wel het leerstuk van de
plain meaning of de
claris verbis-regel.
Let wel, dit adagium is onder deze bewoordingen niet in het Romeinse recht terug te vinden.
Een indirecte verwijzing is wel in de Digesten terug te vinden in de enkele passages zo bijvoorbeeld "Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio", "wanneer in (een testament) geen ambiguïteit zit, mag de vraag naar de bedoeling/wil niet toegelaten worden."
Het adagium is dan weer niet absoluut in die zin dat de bedoeling van partijen kan primeren op de uitgedrukte wil, hetgeen het interpretatieverbod van het klaar en duidelijke ernstig hypothekeert of minstens relativeert.
D. 25.4.1.11: Quamvis sitmanifestissimum edictumpraetoris, attamen non estneglegenda interpretatio eius.: "Ook wanneer het edict van de praetor volledig duidelijk is, mag interpretatie ervan niet worden nagelaten.
Emer de Vattel (1714-1767) formuleerde een tijd later: "Le première maxime générale sur l'interprétation est, qu'il n'est pas permis d'interpréter ce qui n'a pas besoin d'interprétation. Quand un acte est congu en termes clairs et précis, quand le sens en est manifeste et ne conduit á rien d'absurde, on n'a aucune raison de se refuser au sens que cet acte présente naturellement.