In eenvoudige woorden:
Wat betekent “onverdeelde goederen”?
Dat zijn goederen die je samen met iemand anders bezit, bijvoorbeeld een huis dat je samen hebt geërfd of een woning die in de gemeenschap viel tijdens een huwelijk.
Wat als we het niet eens raken over de verdeling?
Dan kan je naar de rechtbank stappen. De rechter duidt een notaris aan die alles in goede banen moet leiden. Dit heet een gerechtelijke verdeling.
Moet er altijd verkocht worden op een openbare veiling?
Nee. De wet zegt dat men eerst moet proberen de goederen in natura te verdelen. Dat betekent: kijken of iedereen een deel kan krijgen zonder dat er iets verkocht moet worden. Alleen als dat echt niet kan, volgt een verkoop.
Wat doet de notaris in zo’n procedure?
De notaris maakt een overzicht van alle goederen en schulden, luistert naar opmerkingen van de betrokkenen en maakt een voorstel van verdeling. Als er moet verkocht worden, organiseert hij de veiling.
Krijg ik de kans om mijn mening te geven?
Ja. De notaris moet je officieel oproepen, meestal via een aangetekende brief. Je mag dan opmerkingen maken. Als je niets zegt, gaat de procedure gewoon verder.
Wat is homologatie?
Dat is de goedkeuring door de rechtbank. Pas dan is de verdeling definitief en kan je er niet meer omheen.
Wat als iemand niet komt opdagen of weigert te tekenen?
Als iemand niet komt opdagen, kan de notaris een andere notaris aanduiden om die persoon te vertegenwoordigen. Als iemand wél aanwezig is maar weigert te tekenen zonder uitleg, moet de rechtbank beslissen.
Kan ik in beroep gaan tegen een beslissing?
Ja. Je kan hoger beroep aantekenen. Dan bekijkt het hof van beroep het hele dossier opnieuw, niet enkel de punten waarover je zelf klaagt.
Wat gebeurt er met de schulden en hypotheken bij een veiling?
Bij de veiling worden hypotheken en bepaalde rechten van schuldeisers gewist. Het geld van de verkoop wordt verdeeld volgens de rang van de schuldeisers.
Wat zijn de belangrijkste dingen om te onthouden?
Probeer eerst een minnelijke regeling: dat gaat sneller en kost minder.
De notaris is verplicht iedereen correct te informeren en alle stappen te volgen.
De rechter controleert en beslist definitief.
Een verkoop is het laatste redmiddel.
Juridisch
De gerechtelijke verdeling van onverdeelde goederen verloopt volgens een gedetailleerd wettelijk kader. In situaties waarin meerdere deskundigenonderzoeken plaatsvinden en elk afzonderlijk verslag besluit dat een bepaald goed niet in natura deelbaar is, kan de gezamenlijke beoordeling toch leiden tot een verdeling zonder veiling. De rechter kan dan bevelen dat de notaris de verdeling in natura uitvoert. Dit vermijdt een verkoop en beantwoordt beter aan de wens om de goederen zoveel mogelijk in hun oorspronkelijke vorm te behouden.
De rol van de boedelnotaris is daarbij cruciaal. Hij stelt de staat van vereffening op, roept de partijen op en ziet toe op de naleving van de procedure. Wanneer een veiling noodzakelijk blijkt, maant hij de partijen formeel aan om de verkoop bij te wonen en kennis te nemen van de veilingsvoorwaarden. Het niet-naleven van termijnen of het negeren van bezwaren kan leiden tot aansprakelijkheid van de notaris. Het is dan ook vaste praktijk dat de notaris een proces-verbaal van beweringen en zwarigheden opstelt en, indien nodig, de zaak terug voorlegt aan de rechtbank.
Het eindpunt van de procedure is de homologatie van de staat van vereffening en verdeling door de rechtbank. Pas door deze rechterlijke beslissing krijgt de verdeling een definitief karakter en wordt de onverdeeldheid beëindigd. De rechtbank heeft hierbij enkel een controlerende rol: zij mag de staat niet volledig herschrijven, maar kan de notaris wel richtlijnen geven om een aangepaste of aanvullende staat op te maken. Nieuwe bezwaren zijn slechts mogelijk binnen de grenzen van die richtlijnen of wanneer het gaat om elementen van openbare orde.
Een bijzonder aandachtspunt vormt de positie van afwezige of weigerende partijen. Voor de niet-verschijnende partij voorziet de wet in vertegenwoordiging door een speciaal aangestelde notaris, zodat de verdeling toch kan doorgaan. Bij een partij die weigert te tekenen zonder motief, blijft homologatie door de rechtbank noodzakelijk. Dit onderscheid heeft belangrijke gevolgen voor de geldigheid en uitvoerbaarheid van de verdeling.
Tenslotte verdient ook de devolutieve werking van het hoger beroep aandacht. In de procedure van gerechtelijke vereffening en verdeling geldt in principe de algemene regel dat het geschil volledig naar de appelrechter overgaat. Toch bestaan uitzonderingen, onder meer wanneer een vonnis enkel voorlopige onderzoeksmaatregelen bevat of wanneer de wet uitdrukkelijk een andere regeling oplegt. Het arrest van het Hof van Cassatie van 29 mei 2015 benadrukte dat de devolutieve werking voorrang heeft op het beschikkingsbeginsel: bepaalde punten kunnen niet buiten het bereik van het hoger beroep gehouden worden.
Samengevat bevestigt de rechtspraak dat de gerechtelijke verdeling een complex samenspel is tussen de rol van de notaris, de controle van de rechtbank en de waarborgen voor de partijen. De praktijk leert dat elke stap zorgvuldig moet worden uitgevoerd om zowel de verdeling als een eventuele verkoop rechtsgeldig en uitvoerbaar te maken.
Krachtens artikel 815 oud Burgerlijk Wetboek (4.66 (nieuw) BW) kan een onverdeeldheid worden beëindigd door verdeling.
Er bestaat een onverdeeldheid tussen personen die op een zaak of op een geheel van zaken een recht van dezelfde aard hebben, elk voor een aandeel daarin.
Aldus kan niet tot de veiling van de volle eigendom van een pand bevolen wanneer er tussen de partijen enkel een onverdeeldheid bestaat wat betreft hun rechten van vruchtgebruik.
FAQ
Wat wordt bedoeld met verdeling en veiling van onverdeelde goederen?
Wanneer meerdere personen samen eigenaar zijn van goederen, bijvoorbeeld na een erfenis of het einde van een huwelijk, kunnen zij die goederen enkel gezamenlijk beheren. Als zij niet tot een akkoord komen over een minnelijke verdeling, kan een gerechtelijke verdeling worden gevraagd. In dat geval leidt een boedelnotaris de procedure. Indien de goederen niet in natura deelbaar zijn, kan de rechtbank een openbare veiling bevelen.
Moet er altijd een veiling plaatsvinden bij onverdeelde goederen?
Nee. De hoofdregel is dat verdeling in natura voorrang krijgt op verkoop. Een veiling is pas verplicht wanneer goederen niet in natura kunnen verdeeld worden. Een voorbeeld uit de rechtspraak is het hof van beroep te Bergen, dat oordeelde dat zelfs wanneer deskundigen afzonderlijk tot de conclusie kwamen dat verdeling niet mogelijk was, de gezamenlijke beoordeling toch tot een verdeling zonder veiling kon leiden.
Welke stappen doorloopt de boedelnotaris in de procedure?
De notaris maakt een boedelbeschrijving op, stelt de staat van vereffening en verdeling op, roept de partijen op om de documenten in te zien en opmerkingen te formuleren, organiseert indien nodig de openbare verkoop en legt betwistingen samen met zijn advies neer bij de rechtbank. Hij fungeert dus als spilfiguur tussen partijen en rechtbank.
Hoe worden partijen betrokken bij een veiling?
De notaris maant de partijen per deurwaardersexploot of aangetekende brief aan om kennis te nemen van de veilingsvoorwaarden en de verkoop bij te wonen. In de praktijk geldt meestal een termijn van een maand. Worden er opmerkingen gemaakt, dan moet de notaris die opnemen in een proces-verbaal van zwarigheden.
Wat gebeurt er met de opmerkingen en bezwaren van partijen?
Wanneer opmerkingen tijdig worden gemaakt, stelt de notaris een proces-verbaal van zwarigheden op en legt dit samen met zijn advies neer bij de rechtbank. Worden geen opmerkingen gemaakt binnen de termijn, dan wordt de staat van vereffening-verdeling definitief. Indien de notaris bezwaren negeert en toch verdergaat, kan hij aansprakelijk gesteld worden.
Wat is homologatie en waarom is die belangrijk?
Homologatie is de rechterlijke goedkeuring van de staat van vereffening en verdeling. Pas door die beslissing krijgt de verdeling een definitief karakter en wordt de onverdeeldheid beëindigd. De rechtbank kan de staat niet volledig herschrijven, maar wel richtlijnen geven voor aanpassing of een aanvullende staat vragen. Zo besliste het hof van beroep te Gent dat nieuwe zwarigheden tegen een aangepaste staat enkel kunnen worden aangevoerd wanneer de notaris de richtlijnen van de rechtbank niet correct volgde.
Wat is het verschil tussen een niet-verschijnende en een weigerende partij?
Een niet-verschijnende partij die niet reageert en niet vertegenwoordigd is, kan vervangen worden door een notaris die speciaal aangesteld is om haar belangen te behartigen. Een weigerende partij die aanwezig is maar weigert te tekenen zonder motief kan niet worden vervangen, zodat homologatie door de rechtbank vereist is. Het Hof van Cassatie besliste in 1997 dat een niet-gehomologeerde staat van verdeling geen voldoende grond vormde voor het leggen van bewarend beslag.
Hoe werkt het hoger beroep in deze context?
In de gerechtelijke verdeling geldt de devolutieve werking van het hoger beroep: het geschil gaat in principe volledig over naar de appelrechter, ook de punten waarover de eerste rechter nog niet oordeelde. Uitzonderingen zijn mogelijk, bijvoorbeeld bij tussenvonnissen die enkel onderzoeksmaatregelen bevatten. In een arrest van 2015 benadrukte het Hof van Cassatie dat de devolutieve werking voorrang heeft op het beschikkingsbeginsel.
Wat gebeurt er met hypotheken en schulden bij een gerechtelijke veiling?
De veiling leidt tot hypothecaire zuivering: de inschrijvingen van hypotheken en bevoorrechte rechten worden uitgewist, mits de betrokken schuldeisers geldig zijn opgeroepen. Nadien volgt een rangregeling tussen de schuldeisers of een pondspondsgewijze verdeling.
Welke algemene principes zijn van belang bij verdeling en veiling?
Voorrang van verdeling in natura: verkoop is een laatste redmiddel.
Rol van de notaris: neutrale spilfiguur die procedurele regels bewaakt.
Rechterlijke controle: marginaal maar noodzakelijk voor definitieve kracht.
Bescherming van afwezige partijen: via een aangestelde notaris.
Aansprakelijkheid van de notaris: bij procedurefouten of nalatigheid.
Volledige toetsing in beroep: de appelrechter beoordeelt het hele geschil.