Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Politiek

Verdonks excuses afgedwongen

Minister Verdonk maakte gisteren de Tweede Kamer haar excuses in de Congozaak. Het was een opmerkelijk mea culpa.

Al in de eerste drie minuten van haar betoog kwam het hoge woord eruit. ,,Het klopt'', aldus minister Rita Verdonk (Vreemdelingenzaken, VVD) ,,dat in de uitvoering anders is gehandeld dan comform het beleid is toegestaan. (...) Ik betreur dat temeer nu ik daarmee de Kamer op dit punt dus onvolledig en feitelijk onjuist heb geïnformeerd. Dat spijt me.''

Het door CDA en D66 afgedwongen mea culpa van de minister was zorgvuldig geregisseerd. Toen afgelopen vrijdag de door Verdonk ingestelde commissie-Havermans met haar rapport naar buiten kwam, was al duidelijk dat crisisbeheersing in de toch al wankelende coalitie noodzakelijk was.

Vorige week was ternauwernood voorkomen dat het kabinet viel over de compensatie voor de gestegen energiekosten. Maandag kwamen de fractievoorzitters van CDA, VVD en D66 voor een lunch bijeen. Daar bespraken zij of en hoe de coalitie verder met elkaar wil, want het wantrouwen groeit. Eerste belangrijke hobbel die genomen moest worden was het spoeddebat van gisteren over de Congo-kwestie. CDA en D66 eisten ruimte om de minister te bekritiseren. Het verstrekken van asielgegevens, ook al komen ze niet uit het asieldossier zelf, is een ernstige fout, vonden zij. D66 wilde dat de minister dat ruiterlijk toegaf en haar excuses zou maken, een opmerkelijke eis van een coalitiepartij. Het CDA wilde dat de minister uitlegde waarom ze tot en met vrijdag – de dag van de publicatie van het rapport van de commissie Havermans – over deze kwestie ,,met grote stelligheid'' had beweerd dat ze de Kamer niet onjuist had geïnformeerd. Diezelfde commissie had immers geconstateerd dat er in een aantal gevallen ten onrechte asielgegevens aan Congo waren verstrekt, ook al betrof het geen inhoudelijke informatie.

Met die strategie konden de drie coalitiepartijen leven en was het debat van woensdag `geregeld'. Voor Verdonk ,,staat het licht nu op oranje'', zoals SGP'er Van der Staaij zei. Zij erkende dat zelf ook. Mochten er nog meer of ernstiger fouten aan het licht komen inzake de teruggestuurde asielzoekers, bijvoorbeeld als die op basis van de `Nederlandse' informatie worden opgepakt en gemarteld, dan heeft de minister een echt probleem.

De oppositie had door de coalitieafspraken het nakijken. Een ,,typisch voorbeeld van de sorry-democratie'', zei Kamerlid De Wit (SP). Onzin, aldus Verdonk: ,,Ik vind dat ik ruiterlijk moet toegeven als er fouten zijn gemaakt. Dat heeft volgens mij niets te maken met sorry-democratie, maar met elkaar eerlijk in de ogen durven te kijken.''

Voor de linkse coalitiepartijen stond al voor het debat vast dat Verdonk moest aftreden. Het Kamerlid De Vries (PvdA) had in juni aangekondigd dat de PvdA een motie van wantrouwen tegen haar zou indienen als het waar was wat ondermeer het televisieprogramma Netwerk beweerde, dat er asielgerelateerde informatie aan Congo werd verstrekt over uitgeprocedeerde asielzoekers. Volgens De Vries is de werkelijkheid nog ernstiger dan de commissie Havermans schetst.

hoofdartikelpagina

9 Er is niet alleen informatie aan Congo verstrekt, alleen al dit jaar zijn in nog 102 andere gevallen gegevens van asielzoekers verstrekt aan de autoriteiten in hun landen van herkomst. Bijvoorbeeld 22 keer aan Azerbajdzjan en 16 keer aan Armenië. Gegevens die komen uit een intern onderzoek van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

De ChristenUnie sloot zich pas aan het eind van het debat aan bij de motie van afkeuring van PvdA, SP, GroenLinks en de Groep Lazrak. ,,We kunnen niet anders'', aldus het Kamerlid Huizinga-Heringa. ,,Deze minister blijft de zaken bagatelliseren.'' Verdonk vindt namelijk dat ze de Kamer wel onvolledig en feitelijk onjuist heeft geïnformeerd, maar dat het tegelijkertijd ook allemaal niet zo erg is. Het gaat immers alleen om het gegeven dat het om een asielzoeker gaat. De ChristenUnie en de linkse oppositiepartien namen hier geen genoegen mee. De motie van afkeuring die aan het eind van de avond werd ingediend, kon slechts rekenen op 62 van de 150 stemmen. De steun van de ChristenUnie mag opmerkelijk heten – deze partij steunt bijna nooit moties van wantrouwen of afkeuring.

Wat na het debat blijft hangen, is de vraag wat nu precies `asielgerelateerde informatie' is. Ook Havermans geeft daar in zijn rapport geen antwoord op. In die context moest ook Verdonks stellige uitspraak van vrijdag, in een reactie op het rapport van Havermans, worden gezien dat ze de Kamer juist had geïnformeerd. Verdonk beweerde gisteren dat ze tot 18 oktober – het moment waarop Netwerk in een uitzending liet zien dat er zogeheten `vingerslips' naar Congo waren gestuurd – in de veronderstelling verkeerde dat er geen gegevens uit het asieldossier waren verstrekt. ,,Maar met de wetenschap van nu'', aldus de minister, betreurde ze dat ze het woord `nimmer' had gebruikt. Maar ze zei tegelijkertijd dat ze dat de Kamer ,,naar eer en geweten had ingelicht''. Volgens Verdonk heeft noch zij noch de leiding van de IND van de fouten geweten.

Hiermee zette ze haar partijgenoot, het Kamerlid Visser (VVD) in zijn hemd. Die bleef gisteravond volhouden dat de minister de Kamer niet onjuist had geïnformeerd. Dat leverde hem een berisping op van Kamerlid Vos (GroenLinks). ,,U probeert excuses voor de minister te verzinnen in plaats van uw werk als Kamerlid goed te doen.''

Suggesties uit de Kamer als zou het bij de IND ,,een administratief rotzooitje zijn'', wees Verdonk van de hand. Ze heeft inmiddels de werkwijze van de dienst veranderd. Niet langer worden identiteitsgegevens van een uitgeprocedeerde asielzoeker aan de ambassade gestuurd bij het aanvragen van reisdocumenten, maar er worden nieuwe vingerafdrukken gemaakt. Hiermee wordt voorkomen dat het hokje `asiel' verschijnt op de kopie. Wel nam ze op initiatief van D66 en CDA de aanbevelingen van de commissie-Havermans over om een onafhankelijk toezicht op de IND in te stellen.